Слайд 1Этнасы і канфесіі на беларускіх землях
Слайд 21. Этнічныя групы на беларускіх землях
Слайд 3Этнічная гісторыя Беларусі
1. Даіндаеўрапейскі перыяд (да к. ІІ тыс. да
н.э)
2. Індаеўрапейскі перыяд (з пач. І тыс. да н.э)
Балты
Славяне
(з V-VII ст.)
Беларускі этнас (кан. XIІІ-XVI ст.)
Беларуская нацыя (2 пал. ХІХ ст.)
Слайд 4Этнас
вялікая група людзей, што склалася гістарычна, якую аб’ядноўвае пражыванне на
пэўнай тэрыторыі, агульныя культура, мова, асаблівасці паводзін (менталітэт, нацыянальны характар),
самасвядомасць
Слайд 5Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі
па перапісу 2009 г.
Слайд 6Этнічныя меншасці
этнічныя групы, якія існуюць у іншым культурным і этнічным
асяроддзі, што патрабуе ад іх сацыяльных адаптацыйных стратэгій (асіміліяцыя, ізаляцыя,
акультурацыя)
Слайд 7Перыядызацыя гісторыі этнічных меншасцяў на беларускіх землях
1. XIV – XVIII
ст. – рассяленне на тэрыторыі Беларусі, складванне традыцый этнічнай талерантнасці
2.
к. XVIII – ХІХ ст. – рэпрэсіўная этнічная палітыка расійскага урада
3. пач. ХХ – 20-я гг. ХХ ст. – спрыяльныя умовы для развіцця нацыянальных культур
4. 30-80-я гг. ХХ ст. – нацыянальная палітыка савецкай улады
5. к. 80-х – наш час – нацыянальная палітыка РБ
Слайд 8Рускія
Шляхі рассялення рускіх на беларускіх землях
міждынастычныя шлюбы эліты ВКЛ і
рускіх княстваў
захопы палонных
гандлёвыя сувязі
Слайд 9Стараабрадцы (стараверы)
з XVII ст. – шукалі прытулку на беларускіх землях,
заснавалі цэнтры вакол Браслава (беспапоўцы) і вакол Веткі (папоўцы)
да 1914
г. каля 100 тыс. чал.
Слайд 10ХІХ-ХХ ст.ст
расійскае дваранства, якое займала адміністрацыйныя пасады
салдаты Першай сусветнай вайны,
бальшавікі
кадры для аднаўлення гаспадаркі пасля ВАВ
Слайд 11Палякі
з 2 пал. XIV ст. – палонныя, каталіцкае духавенства (1385
г.)
з 1569 г. – узмацненне польскага уплыву, паланізацыя беларускай шляхты
ХІХ
ст. – зніжэнне колькасці палякаў праз паўстанні і палітыку царызму
20-30 гг. ХХ ст. – міграцыя палякаў у Заходнюю Беларусь
з 1939 г. – высылкі ў Сібір, выезды ў Польшчу (к.40-х, пач.60-х)
Слайд 12Украінцы
крыніцы XVI-XVIII ст. атаясамляюць беларускае і украінскае насельніцтва пад тэрмінам
“русіны”
к.ХІХ-п.ХХ – найбольшы прыток (Гродзенская губерня)
к. ХХ ст. – рэгіянальны
рух на Палессі, рост украінскай ідэнтычнасці
Слайд 13Яўрэі
2 п. XIV – п. XV ст. – міграцыя на
тэрыторыю ВКЛ з Заходняй Еўропы
Сістэма абшчыннага самакіравання – кагал
Талерантнае стаўленне
да яўрэяў у ВКЛ і РП
З ХІХ ст. – мяжа яўрейскай аседласці, дыскрымінаванае становішча ў РІ
Пач. ХХ ст. – 1 млн. чал., 60% насельніцтва гарадоў.
Слайд 14Адмена мяжы аседласці ў пач. ХХ ст
20-я гг. – ідыш
– адна з дзяржаўных моў у БССР
Захаванне рэлігійнай (іудаізм) і
абрадавай адметнасці да сяр. ХХ ст.
Змяншэнне абшчыны ў выніку Халакосту і пасляваеннай эміграцыі
Высокі адукацыйны цэнз
Слайд 15Татары
2 п. XIV – п. XV ст. – міграцыя на
тэрыторыю ВКЛ з Залатой Арды (веннапалонныя, ваяры па запрашэнні князёў
ВКЛ)
Сацыяльная неаднароднасць
Гаспадарчыя – ваяры на службе ў князёў ВКЛ, прыраўняныя да шляхты
Татары-казакі
Татары-рамеснікі
XVII-XVIII ст. – знікненне адрозненняў
Слайд 16Страцілі мову, але захавалі пісьменства – Кітабы – зборнікі абрадаў
напісаныя на беларускай ці польскай мове арабскай вяззю.
Слайд 17Цыганы
К. XV ст. – міграцыя на землі ВКЛ
Вялі качавы ці
паўкачавы лад жыцця
Займаліся рамяством, кавальствам, каняводствам, знахарствам, дрэсурай звяроў
XVІІ ст.
складванне сістэмы самакіравання – “цыганскія бароны”
Слайд 18ХХ ст. – барацьба з качавым ладам жыцця
Вылучаюць некалькі груп
беларускія
рома, бежанцы рома, ліпенцы, гомельцы, пінчукі,
Вызнавалі праваслаўе і каталіцтва
Генацыд
падчас Другой сусветнай вайны
Слайд 192. Рэлігіі і канфесіі на беларускіх землях
Слайд 20Рэлігія
(ад лац. religare — звязваць, злучаць) — сістэма поглядаў, абумоўленая верай у звышнатуральнае,
якая уключае звод маральных норм, тыпаў паводзін, абрадаў, рытуалаў, культавых дзеянняў
Слайд 21Канфесія
(ад лац. сonfessio – веравызнанне) – асаблівасці веравызнання ў межах
пэўнай рэлігіі, а таксама аб’яднанне веруючых у межах гэтага веравызнання
Хрысціянства
(рэлігія) дзеліцца на канфесіі:
Праваслаўе
Каталіцызм
Уніяцтва
Пратэстантызм (лютэранства, калівінізм, баптызм, інш.)
Слайд 22Беларусь характэрызуецца гістарычна склаўшайся поліканфесійнай структурай
Прычыны:
Міграцыйныя працэсы сярэднявечча (пранікненне этнаканфесійных
груп – татары, яўрэі)
Перасячэнне арэлаў распаўсюджвання заходняга і ўсходняга абраду
хрысціянства (цывілізацый)
Вынік
Фарміраванне талерантнасці (верацярпімасці) беларускага грамадства
Слайд 24Канфесійная гісторыя Беларусі
1. Дахрысціянскі перыяд (да Х ст.)
2. Хрысціянізацыі і
сітуацыя двухвер’я (Х-XIV ст.)
3. Афармленне хрысціянскіх і нехрысціянскіх канфесій, складванне
традыцый поліканфесійнасці ў ВКЛ і РП (XV- XVIII ст.)
4. Канфесійная палітыка РІ (к. XVIII-п. ХХ ст.)
5. Антырэлігійная палітыка савецкай улады (1917- к. 1980-х гг.)
6. Поліканфесійнасць РБ (п. 1990-х – наш час)
Слайд 25Язычніцтва (паганства)
старадаўнія вераванні і культы, якія існавалі да распаўсюджвання монатэістычных
рэлігій
узнікла як вынік залежнасці чалавека ад прыроды, дае адказы
на важнейшыя светапоглядныя пытанні
характэрна абагаўленне сілаў прыроды і стварэнне абрадава-рытуальных формаў узаемадзеяння з імі
Слайд 26Хрысціянства
(ад грэч. Christos – памазанік) – адна з самых распаўсюджаных
монатэістычных рэлігій, паслядоўнікі якой пакланяюцца Ісусу Хрысту.
Прызнае адзінага Бога
як вышэйшы абсалют, што стварыў свет і чалавека «па вобразе і падабенству свайму».
Узнікла ў 1 п. I ст. ва ўсходніх правінцыях Рымскай імперыі сярод іўдзейскага сектанцтва.
Бог адзіны ў трох асобах: Айцец, Сын і Дух Святы
Хрыстос – памазанік Бога, які сваёй смерцю адкупіў грахі чалавека перад Богам і даў магчымасць вечнага жыцця для душы
Слайд 27Праваслаўе
Х ст. распаўсюджванне хрысціянства ўсходняга абраду (“грэчаская вера”) сярод усходніх
славян
992 г. – заснаванне Полацкай епархіі
Прыняцце хрысціянства “зверху” і сінтэз
з язычніцтвам пры хрышчэнні насельніцтва
Да к. XVI ст. – дамінуючая канфесія на беларускіх землях.
1416 г. стварэнне Літоўскай мітраполіі
Новыя элементы культуры – культавае мураванае дойлідства, кнігапісанне, іканапіс і фрэскавы роспіс
Слайд 281385 г. – Крэўская унія – паступовы пераход шляхты ВКЛ
у каталіцтва і абмежаванне палітычных правоў праваслаўнай шляхты.
1563 г. ураўнянне
ў правах з католікамі, дзейнасць брацтваў
К. XVI ст. – заняпад праваслаўя, закрыццё праваслаўных цэркваў, перавод праваслаўных ва ўніяцтва
1686 г. – падпарадкаванне беларускіх і украінскіх епархій Маскоўскаму патрыярхату
К. XVIII ст. – далучэнне беларускіх земляў да РІ, праваслаўная царква атрымлівае поўную дзяржаўную падтрымку
Слайд 291839 г. – перавод уніятаў у праваслаўе, забарона пераходзіць з
праваслаўя ў іншыя канфесіі, перадача маёмасці уніяцкай і каталіцкай цэркваў
ХІХ
ст. – праваслаўная царква – інструмент дэнацыяналізацыі і русіфікацыі краю
20-30 гг. ХХ ст. – БССР – рэпрэсіі супраць духавенства, закрыццё цэркваў, атэістычная прапаганда; Заходняя Беларусь – апалячванне праваслаўнага насельніцтва
2 п. ХХ ст. – антырэлігійная палітыка
На сучасным этапе 83% вернікаў (77% ад агульнай колькасці насельніцтва) - праваслаўныя
Слайд 30Каталіцызм
ХІ ст. пранікненне каталіцкіх місіянераў
на беларускія землі
ХІІІ-XIV ст. – распаўсюджванне і ўмаца-
ванне каталіцызму ў грамадстве, дзейнасць манаскіх і рыцарскіх ордэнаў, акаталічванне шляхты
1387 г. – заснаванне Віленскага біскупства
XVI ст. – аслабленне пазіцый каталіцкай царквы ў сувязі з Рэфармацыяй
1573 г. – Варшаўская канфедэрацыя – замацавана рэлігійная талерантнасць
Слайд 31XVI- XVII ст. – правядзенне Контррэфармацыі (ордэн Езуітаў)
1569 г. –
Люблінская унія, акаталічванне пачынае суправаджацца паланізацыяй (1697)
Пашырэнне адукацыйных устаноў (Віленская
акадэмія, 1579) і шырокае будаўніцтва храмаў
1668 г. – забарона пераходзіць з каталіцтва ў іншыя канфесіі
ХІХ ст. – палітыка РІ па змяншэнню каталіцкага ўплыву (закрыццё манастыроў, канфіскацыя маёмасці, забарона будаваць храмы)
На сучасным этапе 10% вернікаў - католікі
Слайд 32Пратэстантызм
Узнікае ў ходзе руху Рэфармацыі ў 20-30 гг. XVI ст.
ў Заходняй Еўропе
Распаўсюджваецца ў ВКЛ сярод магнатаў і гарадскога насельніцтва
Накірункі
– лютэранства, кальвінізм, антытрынітарызм
Адсутнасць царкоўнай іерархіі, багаслужэнне на мясцовых мовах, пашырэнне адукацыі
1553 г. – першая друкарня на тэр. Беларусі (Бярэсце)
Слайд 33У выніку Контррэфармацыі колькасць пратэстантаў і іх уплыў к к.
XVIII ст. значна зменшылася
У к. ХІХ – п. ХХ ст.
– пранікненне пратэстанцкіх рухаў другой плыні – баптызм, евангельскае хрысціянства (пяцідзесятніцтва), адвентызм сёмага дня
Найбольш пераследаваліся ў савецкія часы
У к. 80 – 90 гг. ХХ ст. – пранікненне пратэстанцкіх рухаў трэцяй плыні – хрысціяне поўнага Евангелля і інш.
Слайд 34Уніяцтва
1596 г. - Брэсцкая царкоўная унія, утварэнне уніяцкай царквы
Уніяцтва –
ідэя сінтэзу усходняга і заходняга абраду – праваслаўная абраднасць і
падпарадкаванне папе рымскаму
XVII ст. – насаджэнне уніі сярод праваслаўных
XVIIІ ст. – паланізацыя уніяцтва
ХІХ ст. – пераважная большась насельніцтва Беларусі – уніяты
Слайд 351839 г. – ліквідацыя уніяцкай царквы і далучэнне да праваслаўнай
“Маніфест
17 кастрычніка 1905г.” – масавы пераход былых уніятаў у каталіцызм
1990-я
гг. – аднаўленне дзейнасці уніяцкай (грэка-каталіцкай царквы)
