Слайд 1Filozofia stosowana
Wykład 2
27 listopada 2015
Слайд 2Problemy moralne początków życia
Zapłodnienie in vitro
Aborcja
Слайд 3Upolitycznienie kwestii bioetycznych
Zagadnienia te budzą kontrowersje, ponieważ angażują nastroje i
emocje społeczne
Prawodawca zazwyczaj odnosi się do tych emocji i usiłuje
je wyczuć
Rozstrzygające są zazwyczaj te wartości, którym większość społeczeństwa przyznaje prymat
Слайд 4Dwa poziomy debaty
Poziom polityczny: ustala się priorytety społecznych celów i
wartości (rezultat jest prowizoryczny w warunkach demokracji)
Poziom filozoficzny: uzasadnienie rozstrzygnięć
z płaszczyzny politycznej
Слайд 5Status moralny zarodka
Stanowisko konserwatywne:
- Status moralny zarodka jest równy
statusowi osoby dorosłej
Instrukcja „Dignitatis Personae” – embrion od początku ma
godność właściwą osobie
Encyklika „Evangelium Vitae” – zarodek powinien być od początku szanowany jako osoba
Слайд 6Definicja osoby
Definicja Boecjusza: osoba to jednostkowa substancja natury rozumnej
Слайд 7Stanowisko konserwatywne
Potencjalność aktywna zarodka: ma potencjał i zdolności, które aktywuje
później, a to już teraz czyni go osobą
Brak momentu granicznego
w życiu płodowym – wskutek zapłodnienia powstaje nowy organizm
Każdy organizm ma indywidualną tożsamość przez całe życie – ma wartościową przyszłość
Слайд 8Kwestie dyskusyjne
Kiedy następuje „uduchowienie” embrionu?
Czy można przypisywać pełen status moralny
bytowi na podstawie potencjalnych możliwości rozwoju?
Слайд 9Stanowisko teologii katolickiej wobec statusu wczesnego embrionu
Zastrzeżenia wobec możliwości uznania
tożsamości ontologicznej zarodka z późniejszym płodem:
Możliwość podzielenia się wczesnego zarodka
Możliwość zlania się zarodków o różnych DNA w jeden organizm
W konsekwencji: dusza nie może istnieć od momentu poczęcia, ponieważ animacja i uformowanie się bytu muszą dokonać się w tym samym momencie
Слайд 10Stanowisko Kościoła przed 1869 rokiem
Św. Augustyn, Św. Tomasz:
Zarodek nieuformowany nie
ma duszy rozumnej. Bóg wciela dusze w 40 dni po
zapłodnieniu (mężczyźni) bądź 90 dni (kobiety)
Слайд 11Stanowisko współczesne
Brak pewności na temat ontologicznego statusu embrionu
Być może niepewność
dotycząca momentu animacji jest odrębna od niepewności dotyczącej statusu osobowego
W
konsekwencji: mogłaby istnieć osoba nieposiadająca duszy
Ale: Kościelna metafizyka zakłada, że status osoby przynależy się bytowi, który ma ciągłość ontologiczną i duszę
Dlatego: Nie ma osoby bez duszy
Слайд 12Argument z niepewności normatywnej
Postulowanie wymogów moralnych wobec embrionu tak, jakby
był osobą
Niepewność dotycząca statusu ontologicznego i normatywnego – brak pewności,
czy faktycznie embrion jest osobą od momentu poczęcia
Слайд 13Podstawa argumentu
Przyjęcie modelu podejmowania decyzji w warunkach niepewności
Postulat racjonalności:
traktowanie embrionów tak, jak gdyby miały pełen status moralny
Uniknięcie ryzyka
popełnienia poważnego występku i zasada ostrożności
„Stawka moralna” jest wysoka i usprawiedliwia, ze względów ostrożności, opieranie się na podstawie mało wiarygodnych sądów
Слайд 14Doktryna moralna Kościoła
Istnieje obiektywne prawo moralne ustanowione przez Boga
Pewne reguły
bądź dane są nieznane bądź niedostępne człowiekowi
Jak zatem osiągnąć pewność
sumienia?
Слайд 15Stanowiska
Probablizm (Bartolome de Medina): jedna prawdopodobna opinia kwestionująca dane stanowisko
pozwala na jego odrzucenie (prawdopodobieństwo mierzone liczbą i autorytetem ojców
Kościoła i teologów)
Слайд 16Probabilioryzm
Nie wolno respektować danej reguły, jeśli opinia kwestionująca ją jest
bardziej prawdopodobna
Слайд 17Ekwiprobabilioryzm
Alfons Liguori: wolno nie respektować danej reguły, jeżeli opinie
na jej temat równoważą się
Слайд 18Rygoryzm
Jeżeli istnieje jakiekolwiek prawdopodobieństwo, że dana reguła może obowiązywać, to
należy zgodnie z nią postępować
Przykład myśliwego, który nie jest
pewien, czy strzela do człowieka, czy zwierzęcia
Слайд 19Rygoryzm
Samo prawdopodobieństwo istnienia osoby wystarczy do usprawiedliwienia kategorycznego zakazu zabijania
embrionu (Instrukcja „Dignitatis Personae”)
Слайд 20Struktura argumentu
Sytuacja niepewności dotyczącej statusu ontologicznego bytu
Nie można wykluczyć,
że status tego bytu jest równy statusowi dorosłego człowieka
Istnieją racje
na rzecz zniszczenia tego bytu, ale nie są one bardzo mocne
Слайд 21Struktura argumentu
4. Jeżeli okaże się, że byt ten ma status
równy statusowi dorosłego człowieka, to popełni się poważny występek, zabijając
go
5. Wymogi racjonalności i moralności nakazują postępować tak, jak gdyby byt ten miał pełny status moralny nawet, jeżeli nie jesteśmy o tym przekonani
Слайд 22Badania na komórkach macierzystych a utylitaryzm
Jeżeli badania nad komórkami macierzystymi
mogą uratować życie wielu ludzi albo poprawić ich jakość życia,
to zaniechanie tych badań byłoby poważnym występkiem
Porównanie dwóch typów niepewności: niepewność popełnienia występku wskutek zaniechania badań (utylitaryzm) z niepewnością związaną z niewiedzą o statusie zarodka (katolicyzm)
Слайд 24Prawo do życia zarodka i osoby
Genetyczna tożsamość z osobą jest
koniecznym, ale nie wystarczającym warunkiem posiadania praw osoby
Dorosły człowiek jest
tym samym organizmem, co jego dwutygodniowy zarodek – ale czy z tego wynika, że zarodek ten miał prawo do życia?
Слайд 25Dwie strategie krytyki aborcji
1. Szkodliwość społeczna (konsekwencje):
Spadek liczby dzieci
Promowanie
nieodpowiedzialnych postaw
Syndrom poaborcyjny
Слайд 26Szkodliwość społeczna zakazu aborcji
Podziemie aborcyjne:
niepłacenie podatków
łamanie prawa przez lekarzy i
ich niemoralność
ograniczenie praw kobiet
zagrożenie życia i zdrowia kobiet przy
braku standardów medycznych
Слайд 27Konsekwencje społeczne zakazu
Czy bardziej szkodliwe społecznie są konsekwencje wynikająca z
zakazu aborcji, czy z jej legalności?
Слайд 28Druga strategia – obowiązki
Obowiązek ochrony życia, którego jednymi z przejawów
są zarodek i płód
Obowiązki wobec życia są ważniejsze niż następstwa
ich wypełniania
Społeczna szkodliwość zakazu aborcji jest koniecznym kosztem przyjęcia określonej perspektywy moralnej (etyki obowiązku)
Слайд 29Problematyczna kwestia obowiązku
Przeciwnik aborcji musi wykazać, że:
obowiązek wobec płodu jest
ważniejszy od obowiązku wobec matek, dzieci urodzonych, innych członków społeczeństwa,
państwa
nie można usprawiedliwić naruszenia prawa do życia płodu
Wszystkie obowiązki wobec wszystkich członków społeczeństwa muszą być wzięte pod uwagę w prawodawstwie stanowiącym o aborcji
Слайд 30Zakaz aborcji może naruszać więcej innych obowiązków, niż jego brak
Trudność
ustalenia priorytetu obowiązków i praw: prawo do życia płodu czy
autonomia cielesna matki?
Слайд 31Czy prawo do życia ma charakter absolutny?
Odebranie życia może być
usprawiedliwione różnymi względami
Prawo do życia to nie prawo do nie
zostania zabitym, ale prawo do nie zostania zabitym niesprawiedliwie (Thomson, 1971)
Слайд 32Problem zakresu poświęceń określanych przez prawo
Zakaz aborcji zmusza do moralnego
heroizmu, który być może nie byłby akceptowany w odniesieniu do
samego siebie
W konsekwencji, odejście od bezwzględnego obowiązku ochrony życia mogłoby zostać uzasadnione
Слайд 33Argument z koherencji przekonań moralnych
Powszechna akceptacja obowiązku ochrony ludzkiego
życia
Zasada konsekwencji: jeżeli dany byt traktujesz w określony sposób, to
powinieneś jego wcześniejszą formę tożsamą z nim pod względem cech istotnych moralnie traktować w ten sam sposób
Слайд 34Podstawa tego argumentu
Zarzuca się tutaj stosowanie podwójnych standardów moralnych wobec
zarodka i dorosłego człowieka
Zarzut ten będzie prawomocny, jeżeli udowodni się
istotne moralnie podobieństwo między zarodkiem a dorosłym człowiekiem
Слайд 35Argument z koherencji przekonań
Człowiek ma określony status moralny i dlatego
pozbawienie go życia jest moralnie naganne.
Płód jest człowiekiem.
Zatem: Płód ma
określony status moralny i dlatego pozbawienie go życia jest moralnie naganne.
Argument ten w punkcie wyjścia wskazuje na obronę prawa do życia osoby dorosłej, a nie płodu (zasada konsekwencji).
Слайд 36Dodatkowa przesłanka argumentu z koherencji przekonań
Przynależność do tego samego gatunku
biologicznego, co dorosły, jest warunkiem wystarczającym posiadania statusu moralnego przypisywanego
dorosłemu człowiekowi
Przesłanka ta wskazuje, że prawo do życia uzyskuje się na podstawie statusu biologicznego (przynależność do gatunku Homo sapiens)
Слайд 37Biologiczny status płodu
Przeciwnik aborcji musi udowodnić, że płód jest człowiekiem
w sensie biologicznym i że to biologia decyduje o nabyciu
statusu moralnego
Слайд 38Kiedy zapłodniona komórka staje się człowiekiem?
Jakie jej właściwości o tym
decydują?
Ustalenie kryteriów biologicznych człowieczeństwa
Określenie, czy płód spełnia te kryteria
Слайд 39Kod genetyczny
Pewne procesy biologiczne mogą wykluczać możliwość uznania kodu genetycznego
za kryterium człowieczeństwa:
podział bądź łączenie się zarodków
mikrochimeryzm: organizm zawiera pewną
liczbę komórek pochodzących od matki
Слайд 40Kryterium biologiczne człowieczeństwa
Jego granice zależą od preferowanego obrazu świata i
systemu wartości
Zwolennik aborcji będzie skłonny do stosowania bardziej restrykcyjnych kryteriów
uznania organizmu za człowieka
Слайд 41Człowiek a osoba
Przeciwnik aborcji może bronić nie tylko prawa do
życia osoby, ale prawa do życia człowieka
Zakłada się tutaj immanentną
wartość ludzkiego życia
Problem wskazania podstaw świętości życia istniejących przed urodzeniem
Слайд 42Przynależność biologiczna a status moralny
Szowinizm gatunkowy:
szczególne obowiązki moralne posiadamy
wobec przedstawicieli gatunku Homo sapiens
uznanie biologicznego człowieczeństwa za rację posiadania
wyjątkowego statusu moralnego
przynależność gatunkowa człowieka jako podstawa przyznania mu wyjątkowych praw
Слайд 43Bycie osobą i bycie człowiekiem mogą być od siebie oddzielone
Definiowanie
osoby ma charakter funkcjonalny i wskazuje na takie cechy, jak
posiadanie świadomości, racjonalne myślenie, język
Funkcje te teoretycznie nie wymagają ludzkiej podstawy biologicznej
Слайд 44Stosunek do zwierząt jako przykład odróżniania podstawy biologicznej od funkcji
organizmu
Odmiennym biologicznie gatunkom zwierząt przypisujemy ten sam status moralny
Jaki
status przypiszemy sztucznej inteligencji, która również mogłaby być świadoma i odczuwająca?
W konsekwencji: biologiczna podstawa przestaje być kryterium moralnego statusu, ponieważ mamy skłonność do podejścia funkcjonalnego
Слайд 45Posiadanie określonej specyfiki biologicznej nie jest warunkiem koniecznym uznania bytu
za osobę
Слайд 46Interesy moralne
Jakie interesy moralne posiada płód?
Czy do nabycia statusu moralnego
osoby konieczne jest uświadamianie sobie przez dany byt tych interesów?
Слайд 47Kryterium świadomości
Tylko istota świadoma potrafi rozpoznać naruszenie własnych interesów jako
krzywdzące
Слайд 48Podstawą orzekania o prawach moralnych nie musi być jednak świadomość
danego bytu
Wystarczy rozpoznanie moralnej wagi pewnych naturalnych dążeń organizmów i
wynikających z nich interesów
Zatem: status moralny to zbiór interesów uznanych za słuszne i odpowiadających im praw
Слайд 49Powszechność praw naturalnych
Prawa naturalne: podzielane przez większość ludzi przekonania moralne
dotyczące spraw najdonioślejszych
Teoria słusznego interesu zakłada, że prawa te są
wyrazem zdroworozsądkowej wiedzy na temat uwarunkowań życia na Ziemi
Слайд 50Teoria interesu a zakaz aborcji
Biologiczne człowieczeństwo wystarczy do uznania bytu
za osobę
Każdy przedstawiciel gatunku Homo sapiens ma ten sam status
moralny i ten sam zestaw słusznych interesów
W konsekwencji: musimy uznać, że płód i dorosły człowiek nie różnią się pod względem interesów
Слайд 51Potencjalność płodu
Płód ma dyspozycję do otrzymania określonego statusu moralnego
Postulat,
aby potencjalne bycie osobą już teraz stanowiło podstawę przyznania praw
moralnych przynależących osobie, którą płód nie jest
Płód potencjalnie jest nie tylko osobą, ale i wyborcą, podatnikiem, obywatelem – czy zatem prawa tych osób też mu przysługują?
Слайд 52Wartościowa przyszłość płodu
Niemoralność zabójstwa wynika z utraty wartościowej przyszłości –
tego, na czym osobie zależy bądź zależałoby
Postulować można konieczność świadomości
utraconych korzyści i wartości w przyszłości, aby osoba już teraz mogła cierpieć z powodu tego, co traci w przyszłości
Płód nie spełnia tego warunku
Слайд 53Spór o legalność aborcji
To nie kwestia ustalenia momentu, w którym
rozpoczyna się ludzkie życie
To kwestia kryteriów nabycia statusu moralnego osoby
dorosłej
Слайд 54Inne argumenty przeciwko aborcji
Argument z naturalności procesu: proces rozwojowy człowieka
jest wartościowy od poczęcia i nie należy w niego ingerować
Złota
reguła: „nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe”
