Kişi ekleri; -lı / -sız ekleri, -lık eki

gidiyorsunuz?
Üniversitenizde ikinci ders saat kaçta başlıyor?
Öğle yemeğini saat kaçta yiyorsunuz?
Dersleriniz

Aşağıdaki cevaplara uygun sorular yazın:

.........? Saat altıda kalkıyorum.
.........? Ders saat sekiz buçukta başlıyor.
.........? Akşam saat 22.00’de uyuyorum.
.........? Öğretmen 8.50’de gelir.

................. ?
3. Siz öğretmen ................ ?
4. Kitaplar sen....... ..........

12. – Siz evli .................. ?
- Hayır, ben evli ............ , bekar....... .
13. Yemekte ne var? Biz çok aç........ .
14. - Siz nereli............ ? İstanbul’lu ........... ?
- Hayır, İstanbul’lu ......... , Ankara’lı...... .
15. Biz şimdi okul.............. .
16. Yarın kaça kadar iş yeri............... ?
17. Kaçtan kaça kadar sinema............... ?
18. Biz turist değil......... .
19. Biz şimdi sınıf............. .
20. Bilgisayar açık ........ ?

çalışkanız – kolay –
güzelsiniz – ılık – sakinim -

1. Bence sen şişman değilsin, ................. .
2. Biz tembel değiliz, ......................... .
3. Bugün hava sıcak değil, .............. .
4. Linda İtalyan değil, ................ .
5. Bugün sokaklar kalabalık değil, ........ .

6. Sınav soruları zor mu, ............. mı?
7. Ben sinirli değilim, her zaman çok ......... .
8. Fatih öğrenci değil, ............. .
9. Bugün çok ................ .
10. Yemek çok ............... .

buyurun – geçmiş olsun – affedersiniz – rica ederim – teşekkürler – lütfen – afiyet olsun – sağol – bir şey değil

A: Neyin var? Hasta mısın?
B: Evet, biraz ateşim var.
A: ................................. .

A: Bir kola .................... .
B: Tabii, ...................... .
A: ................................. .
B: ................................. .

A: .................... , bu koltuk
boş mu?
B: Evet, boş.

Uygun olmayan ifadeleri kullanarak birkaç cümle kurun.

adlardan sonra gelir. Eklendiği adı genel olarak “varlık’’ anlamı veren

ad + -lı = sıfat

Örnek:
1. Dedemin çiçekli bir bahçesi var.
2. Barış fırından cevizli ekmek alıyor.
3. Annem üzümlü pasta yapıyor.
4. Sakallı adam bana bakıyor.
5. Bu öğrenciler çok akıllı.
6. Şu kısa boylu, sarı saçlı, şapkalı kadın benim annem.

Alıştırma:
1. Ahmet toz... sokaklarda dolaşıyor.
2. Ben çikolata... dondurma yiyorum.
3. Murat dikkat... bir öğrencidir.
4. Melih Bey’in tek kat... bir evi var.
5. Süt... kahve istiyorum.
6. Muz... bir süt lütfen!
7. Dilek tuz... Ayran içiyor.

-lı / -li / -lu / -lü eki ayrıca ülke ve şehir adlarının yanına gelerek “orada doğan veya yaşayan” anlamı verir.

Örnek:
1. Benim Çinli bir Arkadaşım var.
2. – Nerelisiniz?
- Ankara’lıyım.
3. Arkadaşımın eşi İzmirli bir avukattır.

Alıştırma:
1. Asya’... farklı bir Türkçe konuşuyorlar.
2. Babamın kardeşi Moskova’... .
3. Ben Rusya’nın güneyindeki Rostov’..., ana dilim Rusça.

adlardan sonra gelir. Eklendiği adı genel olarak “yokluk’’ anlamı veren

ad + -sız = sıfat

Örnek:
1. Mehmet korkusuz bir çocuk.
2. Ali asla ütüsüz pantolon giymiyor.
3. Dünyada işsiz insanların sayısı artıyor.
4. Şu renksiz ve tatsız bir içecektir.
5. Özlem şekersiz çay içiyor.
6. Yağsız yemekler sağlıklı.

Alıştırma:
1. Çay süt... ve şeker... içiyorum.
2. Sınıf çok hava..., pencere biraz aç!
3. Dünyada ev... insanlar çok.
4. Hava çok soğuk, palto... sokağa çıkma.
5. Size son... mutluluklar diliyorum.
6. Zuhal çok sabir... bir öğrenci.
7. Klima... otobüsler çok sıcak.

Arkadaşınızın görüntüsünü
(saçını, boyunu, gözünü) anlatın.

1. Ayşe’nin evinin yanında bir garaj var ama bahçe yok.

adlardan sonra gelerek soyut adlar, alet ve meslek adları türetir.

ad + -lık = soyut, alet, meslek adı

Soyut adlar

Meslek adlar

Alet adlar

-lık / -lik / -luk / -lük eki adların sonuna eklenerek arasıra sıfat yapar:
1) Perde – perdelik kumaş; 2) yaz – yazlık ev; 3) çocuk – çocukluk günleri; 4) kira – kiralık ev; 5) kış – kışlık giysi.

-lık / -lik / -luk / -lük eki sayılarla belirtilen adların sonuna eklenerek sıfat yapar:
1) Üç gün – üç günlük yol; 2) dört kişi – dört kişilik masa; 3) beş para – beş paralık adam; 4) yetmiş yaşında – yetmişlik nine.

kötü... yapmayın.
3. Doktor... çok kutsal bir meslektir.
4. Sizin

6. Selim İstanbul’da kira... ev alıyor.
7. Güzel... ve çirkin... herkes için farklıdır.
8. Yemeğin hiç tuzu yok. Tuz... nerede?
9. Ağaç... bir yerde piknik yapalım.
10. Pazardan turşu... biber alsınlar.

-(y)la / -(y)le ... ile

1. Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar; “ve” anlamına gelir.

Örnek:
1. Ayşe ile (Ayşe’yle) Ahmet kardeştir.
2. Ece’nin annesi ile (annesiyle) babası yarın bize geliyorlar.
3. Ufuk ile (Ufuk’la) Ümit sinemaya gidiyorlar.

2. Sözcükleri arasında “birliktelik, araç, sebep-sonuç, nitelik/tarz” gibi anlam ilgileri kurar.

Örnek:
1. Yarın Ankara’ya uçak ile (uçakla) gidiyoruz.
2. Beyazıt’a tramvay ile (tramvayla) gelin.
3. Ekmeği elin ile (elinle) bölme, bıçakla kes.
4. Futbolcu topa hız ile (hızla) vuruyor.

5. Çocuk korku ile (korkuyla) etrafına bakıyor.
6. Her sabah kuş sesleri ile (sesleriyle) uyanıyorum.
7. Zeynep annesi ile (annesiyle) çok iyi anlaşıyor.