Махамбет ақын өлеңінің текстологиясы

баспасөз жүзінде жарық көре бастағанына алпыс жылдан асып барады. 1925

жылы "Исатай-Махамбет" атты кітап басылып шыққаны мәлім (Қазақстан мемлекет баспасының күншығыс бөлімі. Ташкент. 1925 жыл).

аталып, 1939 жылы шықты. ("Өлендерін жинаған және сөз басын жазған

Хажым
Жұмалиев". Қазақстан Көркем әдебиет баспасы, Алматы, 1939 жыл). Осыдан кейін
профессор Х.Жұмалиевтің редакциясымен ақынның шығармалар жинағы бірнеше рет
(1948, 1951 жөне 1962 жыл) басылып шықты.

жылы, содан соң 1979
жылы "Жыр - семсер" деген атпен

"Жазушы" баспасынан қайта жарық көрді. Бұл екі
жинақты да: "Баспаға әзірлеген, кіріспе мақала мен түсініктерін жазған, библиографиясын
құрастырған Берқайыр Аманшин". Сөйтіп, Махамбет өлеңдері жеке жинақ кітап ретінде
1925 жылдан бастап сегіз рет басылып шығыпты.

жылы баласы
Нұрсұлтанды оқуға беру туралы Орынбор Шекара комиссиясына жазған.

Арыз тексті
"Қазақ әдебиеті" газетінің 1984 жылғы 1 июньдегі санында жарық көрді. Араб әрпіне
аударып жариялаған филология ғылымының докторы Ә.Дербісәлин.

(9) ер салмай,
Егеулі найза (10) қолға алмай,
Еңку-еңку (11)

жер шалмай,
Қоңыр салқын төске алмай,
Қыбланы (12) дөрткіл оңға алмай,
Тебінгіні (13,14) терге шірітпей,
Терлікті (15) сүттей ірітпей,
Өлеңді төсеп (16) ет жемей,
Ұлы түске ұрынбай (17),
Жанға салған малтаның (18),
Әр түйірі (19) ат болмай,
Атыңды байлап келгенде,
Қатын, бала жат болмай (20),
Түн қатып жүріп түс қашпай (21),
Темір қазық жастанбай (22),
Қу толағай бастанбай (23),
Ерлердің ісі бітер ме? (24)

егеп өткірленген сүңгі.
Еңку-еңку кең уа төмен жерлер.
"Қыбланы дөрткіл оңға

алмай" деген сөздерге татар - түркі сөздерін қолданып: "Шын түсті яғни жігі (тырысу, күш салу, усердие, старание. - Қ.М.) түске кірмейінше" — деп түсінік берілген.

Осы он жеті жол өлеңнің ішіндегі
24 сөзге түсінік берілген.

бастырып отырғанымыздың негізіне, Мұрат ақыннан естіп едім деп, Шөрек ұлы

Ығылман
ақынның жазып бергені алынды. Қолымыздағы нұсқаларды салыстырып құрастырғанда,
бабтарға бөлгенде, сөздің орны аумасы кетуі мүмкін" (64-бет). Махамбет өлендерін есіне
сақтап, өзінен кейінгі ұрпаққа жеткізген негізінде Мұрат ақын болғанын, Мұраттан естіп,
Ығылман ақынның жаттап алғанын профессор X. Жұмалиев те айтады. ("Махамбет
Өтемісұлы. "Ереулі атқа ер салмай..." Өлеңдер. Алматы. 1962 ж., 216- бет).
1910 жылғы жинақта басылған Махамбет өлеңін ("Ерулі атқа ер салмай"), "Шаир" кітабын
бастырушы және сол кітаптағы өлеңдерді жиюшы Ғабдолла Мұштаққа айтып беруші
Мұрат ақынның өзі болуы да мүмкін. Ол Мұрат ақынды көрген, білген адам. Мұрат өлген
жылы (1906) Ғабдолла отыз жаста еді.