Қоршаған орта биотехнологиясы Орындаған: Хамидов Султанбек

белгілі. Адамның өндірістік, ауыл шаруашылық және тұрмыстық әрекетә нәтижесінде қоршаған

ортаның биогиялық, химиялық, сондай-ақ физикалық үнемі өзгеріске ұшырап және де бұл өзгерістердің басым көпшілігі қоршаған орта үшін жағымсыз болып табылады.

түрлі болатынына сенім мол.

әдістерін енгізу, бірақ қазіргі уақытта биотехнология тек бұл әдіспен шектеліп

қоймайды. Себебі оның химиялық өндірісте және ауыл шаруашылығындағы көптеген мәселелерді шешуде маңызы зор.
Қазіргі уақытта өндірісте микроорганизмдердің тіршілік әрекетін пайдаланып жабық жүйелер құру, ағын сулардың ластануын бақылау, альтернативті энергоресурстарды химиялық ішкі заттарды қолдану сияқты түрлі салалары дамуда, бұл процесстердің барлығы ауыл шаруашылығында кең қолданыс табуда.

ол миллиондаған адамның өмір сүру деңгейін, сапасын едәуір мөлшерде жоғарылатуға

негізделген. Бұл жаңа биотехнологиялық процесстердің маштабы мен олардың қоршаған ортаны қорғауда түрлі мәселелерді шешуде қолдану таңқаларлық болуы мүмкін.

үлкен биореакторлар салынды. Мұндай реакторларда бактерия концентрациясы 1млн-ға 103-109 клетка

болуы мүмкін. Сондықтан биотехнологтар өз құзырына “биотехнологиялық энергияның” қуатты көзін жеткілікті мөлшерде ала алады.

байланысты.

экскрементттармен ластанған.
Суда олар суспензиялы қатты және ұшқыш зат күйінде

кездеседі.

май қышқылынан, көмірсудан, ақуыздан тұрады. Ағынды суларда соңғы аталған өнімердің

ыдырауы нәтижесінде жағымсыз иі пайда болады. Мұндай сулардың микрофлорасы әр алуан. Бұлардың ішіне ішек және топырақ микроорганизмдерінің бірқатар түрі енеді: аэробты, облигатты және факультативті анаэробтар. Олар ашытқы бактериялар, саңырауқұлақтар, зеңдер мен вируустар қатарына жатады.

немесе ажыратуға әкелетін әдістер жүйесі.

түскен заттарды да бұзылуға ұшырауы мүмкін. Бұл процесс барысында заттар

концентрациясы құрылымы және құрамы уақыт кеңістік бойынша өзгеріске ұшырайды. Сондықтан су қоймаларда табиғи тазарту қондырмалардың маңызы зор. Ағын суларды тазарту схемасын жасау көптеген факторларға байланысты. Бұл схема тазартылған судың қанша мөлшері өндірісті жолмен жабдықтауға және қанша мөлшері су қоймаларына құйылатындығын есептеу үшін қолданылады.

тікелей ағын суларды тазалауға арналған. Ағын суларды локальды тазартқыш қондырғылармен

су жабдықтау жүйелеріне жібермес бұрын тазартады. Мұндай қондырғыларға әдетте физико – химиялық тазарту әдісін (тұндыру, ректификация, экстракция, абсорбция, ионды алмасу, оттық) қолданылады.

Ағын суларды тазартуда бірнеше қондырғы типтері пайдаланылады:

және биологиялық әдіспен тазартады.
Жалпы тазалау қондырғылары тазарту жұмыстарының бірнеше сатыларын

біріктіреді:

ретінде пайдалану әрекетіне негізделген. Бұл әдістің құндылығы оның ағын су

құрамындағы органикалық және бейорганикалық кең спектрлі спектрлі жоюында жатыр. Алайда бұл әдістің ойдағыдай жүруі үшін тазалау қондырғыларының құрылысына көп мөлшерде қаржы бөлу қажет. Тазарту процесі барысында тазалаудың технологиялық режимін қатаң сақтау және микроорганизмдердің ластанудың жоғары концентрациясына өте сезімтал келетінін ескеру қажет. Сондқтан биологиялық тазарту жүргізбестен бұрын, ағын суларды сұйылту қажет.

биологиялық тазарту кезінде бөлінген тұңба мен кумуналды қалдықтарды қайта өңдеуде

де қолданылады.

тасымалдау барысында бұл қалдықтардың қоршаған ортаға таралуына әкеледі. Берілген деректер

бойынша 2001 жылы Францияда, Грецияда және Ирландияда қалдықтарды қоқыс орындарына тасымалдау кезінде жалпы қалдық заттардың 10,3; 17,5 және 35% қоршаған ортаға таралған екен. Шикізаттарды қайтадан пайдалануға деген қызығушылық артқанмен, қалдықтарды жою және өңдеу басқа процесстерге қарағанда біршама арзан екені белгілі. Қалдықтарды анаэробты жолмен өңдеу кезінде құнды энергетикалық зат – биогаз түзіледі, ендігі уақытта қалдық мөлшерін көбейту арқылы метан алу көзделініп отыр.

уақыт аралығында жаңа материалдар келіп түседі.

және т.б. тәуелді. Қалдық материалдарында күрделі микрооргнизмдер ассоциациясы болады, олар

қатты бөлшектердің бетінде дамып, олар үшін биогенді элементтер көзі болып табылады. Ассоциация ішінде әр алуан өзіне байланыс пен өзара әрекеттестік байқалады. Жалпы микробты ассоциацияның жағдайы мен биокаталикалық потенциалы ортаның химиялық құрамына, мөлшеріне, субстарт концентрациясына тәуелді. Европалық қоқыс орындарында қалдықтар белгілі бір бөліктерге бөлініп орналасқан, оларды өңдеген уақытта периодты әрекетте жұмыс атқаратын реакторларды пайдланады.

омыртқасыздар (нематод, кене) әсерімен деградацияланатын компоненттердің тотығуы жүретін аэробты процесс

басым болады.

шаруашылығында тыңайтқыш ретінде пайдаланылады. Тұнбаны осындай мақсатта пайдалану жердің құнарлығын

жақартуға, сондай-ақ өнімділікті арттыруға өте тиімді. Ашытылған тұнба құраында 5,1% азот, 1,6 % фосфор және 0,4 % калий бар. Ауылшаруашылық культураларына жеткілікті азот мөлшері 50-85 %, ал фосфор 20-100 % (суперфосфатпен салыстырғанда) құрайды.

концентрация мөлшері өссе, онда топырақ жарамсыз және сезімтал болып қалады.

таралған, сондай – ақ Европаның басқа елдері де бұл әдісті

қолданады. Теңізге тұнба көмі лицензия арқылы реттеліп отырылады. Бұл лицензияларда қалдықты тастау орны, қалдықтың сапасы мен мөлшері белгіленеді.

Теңіз түбіне көму әдісі.

ал Данияда 100 % тұнба жинайды. Тұнбаларды жағу үшін 2

негізгі қондырғы: пеш және оттегі жіберу қолданылады. Бұл пештерде тұнбаны ашыған түрінде емес, шикі тұнбаны пайдаланған жеңіл. Себебі алғашқышысы өзінің энергиялық патенциалын биогаз түрінде жоғалтады. Тұнбаны жаққан кезде бөлінетін жылуды мекемелерді немесе ғимараттарды жылыту үшін қолданылады.

Күйдіру.

сальмонелланың таралуын алдын алу үшін қолданады. Пастерлеу кезінде тұнбаны 70С

температурада 30 минут қыздырады. Пастеризация процесіне қолданылатын биореакторларға жылу алмасырғыштар жатады, олар периодты және үзіліссіз режим бойынша жұмыс атқарады.

Пастерлеу

және 200С температура. Термоөңдеудің мақсаты тұнбаны құрғатпастан бұрын тұнбаны жақсарту

және тұрақты инертті заттар алу. Бұл процесс тұнбаның құрылымын айтарлықтай жақсартады. Мысалы, биореакторға жібермес бұрын оны ВОТроф қондырғысында 195С температурада 1,5Мпа қысымда қыздырады. Термоөңдеу кезінде негізгі мәселе, ол өңделетін сұйықтықтың концентрациясы ХПК бойынша 25000мг/л жетуі мүмкін. Сондықтан мұндай жағдайға жетпес үшін биологиялық тотықтыру кезінде түзетулер енгізу қажет.

Термоөңдеу

негіздерге с.йенетін болсақ, кеңінен қолданылатыны ол аэробты ашыту болып табылады.

Термофильды ашыту

кезінде құрамында патогенді және паразиттік микроорганизмдер мөлшері төмен тұнба алынады.

Өндірістік көзқарас бойынша радиациялық өңдеу кезінде радиоизотоп пен электрон үдеткіштерін пайдаланады.

Радиациялық өңдеу

Л.: Химия, 1990 жыл, 384 бет.
Биотехнология: принциптері мен қолданысы/ И.Хиггинс:

ағылшыннан аударма. М.: Мир, 1988 жыл.

Қолданылған әдебиеттер тізімі