ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ - ТҮРІК У НИВЕРСИТЕТІ HOCA AHMET

HOCA AHMET YESEVI ULUSLARARASI
TURK - KAZAK UNIVERSITESI

Тақырыбы: Тіндік сұйықтықтардың құрамдық бұзылыстары: ісіну, қуыстарға сұйықтық жиналуы (шемен), нәресте мен ұрықтың ісінуі

Дайындаған Жорабек А
Жм 218
Қабылдаған Қулахметова Ш

туралы түсінік. Су тепе-теңдігі бұзылыстарының түрлері.
Организмнің сусыздануы, түрлері, себептері, патогенезі.

«Сумен улану» туралы түсінік, себептері, даму тетіктері.
Ісінулер туралы түсінік. Ісінудің патогенездік жайттары, сипаттамалары.
Ісінудің клиникалық түрлері, патогенезі.
III. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер

органикалық және бейорганикалық заттарды, газдарды, ерітіп олардың тасымалдануын, алмасуын қамтамасыз

етеді; организмнің ішкі ортасын бірімен-бірін және сыртқы ортамен байланыстырады.

Кіріспе

салмағының –60%, жаңа туылғандардың – 80% судан тұрады.
Организмде

судың бөлінуі:
Жасуша ішінде 70%
Жасуша сыртында 30% (тамырішілік су, жасушааралық су, организм қуыстарындағы су).

тепе-теңдігінің бұзылу түрлері (С.Т.)
Оң С.Т. – түскен судың шыққан судан

басым болуы (ісінулер, сулану, сумен улану)
Теріс С.Т. – түскен судан шыққан судың басым болуы (сусыздану= гипогидратация = дегидратация)

Су тепе-теңдігі – организмге түскен су мен шыққан су арасындағы тепе-теңдік. Су тепе-теңдігінің шамасы тәулігіне 2,5 л.

түсуі
Сусызданудың себертері

адасып кеткенде, әртүрлі апаттардың нәтижесінде адам сыртқа шыға алмай қалғанда,

өңеш тарылуынан жұту бұзылғанда, ауыр сырқаттарда, шала туған балаларда, кейбір ми ауруларында ж. б.) немесе судың организмнен тым артық шығарылуынан (іш өту, құсу, қан кету, полиурия, гипервентиляция, қатты терлеу, гиперсаливация, күйіктік ауру ж.б. кездерінде тері жаралары арқылы т.с.с.) немесе бұлардың біріккен әсерлерінен болуы мүмкін.
Сусыздану организмге біршама теріс әсер етеді. Оның нәтижесінде қан қоюланады, айналымдағы қанның көлемі азаяды, артериялық және веналық қысымдар төмендейді, қан айналымның жылдамдығы баяулайды.

мен тұздардың біршамадай азаюынан дамиды. Бундай жағдай полируя, диспепсия кездерінде

және қан кетуден байқалуы мумкін. Бұл кезде негізінен жасуша сыртындағы сұйықтық азайады.
Гипосмостық гипогидрация тұздардың судан басымырақ шығарылуынан дамиды. Организмнен тұздардың артық шығарылуы оның сусызлануына әкеледі Электролиттердің организмнен артық шығарылуы ішек- қарын жолдарымен, бұйрек және тері арқылы болуы мүмкін. Ішек – қарын жолдарымен қайта-қайта құсу немесе іш өту (гастроэнтриттер. Жүкті әйелдердің уыттанулары ж.б.) кездерінде . Бүл кездерде организмнің қышқылдық –негіздік үйлесімдігі бұзылады. Асқазанның сөлі сыртқа көп шығарылудан көптеп хлор мен сутегі иондары жоғалады да, организде алкалоз дамиды. Ал, ұйқы безі мен ішектердің солдерімен көп натрий иондары шығарылады. Осыдан келіп ацидоз дамиды.
Сонымен бірге электролиттер қатты терлегенде тері арқылы шығарылады. Терлеу сыртқы ортаның ыстық температурасынан және ауыр қол жұмысын атқарудан болады. Осыған байланысты термен тәулігіне 800 мл-ден 10 л-ге дейін сұйық шығарылады. Онымен бірге 420 ммоль/л-ден астам натрий, 150 ммоль/л-ден астам хлор шығарылады. Сондықтан қатты терлеуден организмнің ауыр және тез сусыздануы байқалады. Гиперосмостық гипогидратация судың электролиттерден басымдық шығарылуы. Бұндай жағдай терең тыныстың жиілеуінен, сілекейдің көп шығарылуынан жане қантсыз диабет ж.б. кездерінде полиуриядан дамуы мүмкін. Бұл кезде жасуша сыртындағы сұйықтың көлемі азайады, онын осмостық қысымы жоғарылайды. Осыдан су жасуша ішінен оның сыртына ауысады. Жасушаның сусызданууы қатты шөлдеу сезімін шақырады. Тіндік нәруыздардың ыдырауын кушейеді, дене қызуын көтереді, кейде сана- сезімінің болмауына, кома дамуына әкеледі.

(изотониялық) – су мен электролиттерді бірдей деңгейде жоғалтыуы
Гиперосмолялды (гипертониялық) –

суды артық шығару немесе оның аз түсуі
Гипоосмолялды ( гипотониялық) - электролиттерді артық жоғалту (диарея, қайталанған құсу, қатты терлеу)

Диарея

Қайталанған
құсу

Қатты терлеу

өзгеруі
ҚСҮ (қышқылдық-сілтілік үйлесімділіктің) өзгерістері

гидроторакс, гидроперикардиум)
Организмнің сулануы: судың сырттан көп түсуінен, суды сыртқа шығаратын

бүйректің қызметі бүлінуден немесе осы екеуінің біріккен әсерлерінен дамуы ықтимал.

- теңіз суын ішкенде, гипертониялық ерітінділерді енгізгенде
изоосмолялды –физиологиялық ерітінділерді

енгізгенде (ісінулер, сулану)
гипоосмолялды – сумен улану

кейін қысқа мерзімде байқалуы мүмкін. Бұндай жағдай жиі ісінулер кездерінде

байқалады (төменде келтіріледі).
Гипомостық гипергидрация (сумен улану ) организмге қайталап көп су жіберуден дамиды. Бұндай жағдай клиникада рефлекстік анурия және бүйрек жеткіліксіздіктері кездерінде байқалады.
Организмде су көп жиналуынан қан сұйылып кетеді. Қанның жалпы көлемі ұлғайғанмен, онда нәруыздың, электролиттердің, гемоглобиннің деңгейлері салыстырмалы түрде азайады. Эритроциттердің ішіне көп су түсуінен олар еріп кетеді. Гемоглобиннің деңдейі қан сары суында ұлғайады, зәрмен шығарыла бастайды, гемоглобинурия дамиды. Гемоглобин бүйрек өзекшелерінде тұнбаға ауысып, оларды бітеп қалады. Осыдан зәр шығарылуы томендейді.Ми жасушалары ісініп кетуінен, бас сұйек ішінде қысым көтеріледі. Осыдан қатты бас ауыруы, лоқсу, құсу. дірілдеу – селкілдеу ұстамалары және кома дамып, организмнің өліміне әкелетін құбылыстар пайда болады.Гиперосмастық гипергидгидратция теңіз суын ішуіне мәжбүр болғанда, көп гипертониялық сұйықтықтар енгізгенде байқалады. Жасуша сыртында осмостық қысым көп болғандықтан сұық жасуша ішінен сыртына көптеп шығып кетеді. Содан жасушаның сусыздануы болады
Судың артық мөлшері қанда ұсталып тұрмай тіндерге, ең алдымен жасуша аралық кеңістіктерге ауысады.осыдан ісіну дамиды.

тіндер арасында су алмасуының бүзылуынан тіндерде сұйықтықтың артық жиналуы. Сұйықтықтың

дене қуыстарында жиналуын шемен (hydrops) дейді. Іш қуысы сулануын гидроторакс, ми қарыншалары сулануын – гидроцефалус, жүрек қалтасы сулануын гидроперикардиум деп атайды.
Ісіну көптеген аурулар кездерінде болатын біртектес дерттік үрдіс. Қан мен тіндердің арасында су алмасуы микроциркуляциялық арнада қылтамырлардың кемерлері арқылы болады. Ісінудің даму жолдарында капилляр ішінде қан қысымы көтерілуі, онкотикалық қысым азаюы, капиллярлардың өткізгіштігі жоғарылауы, лимфа ағуының және онкотикалық қысымдардың көтерілуі де өзінің үлксін қосады. Ас тұзын артық пайдаланғанда және бүйрек қызметтері бұзылғанда жасуша аралық кеңістіктерде натрий иондары жиналып қалуы мумкін.

ашылулық, қабынулық, уыттық, неирогендік, аллергиялық, лимфогендік ж.б. ісінулер ажыратылады.
Жүректік ісіну

жүрек қызметінің жеткіліксіздігі кезінде веналық тамырларда қан іркіліп қалудан және жүректен шығатын қан көлемі азаюынан болады. Жүректен шығатын қан көлемі азаюы:
1.гипосияға, метоболизмдік ацидозға, капиллярлар кемерлердінің өткізгіштігі жоғарылауына;
2. бұйрек ишемиясына, ренин-ангитензин жүйесі арқылы әлдостеренонның артық түзілуіне,
гипернатриемияға, гипоталамуста
антидиурездік гормонның түзілуі
көбейуне, бүйрек өзекшелерінде
судың кері сіңіріуі артуына әкеледі.
Осы көрсетілгенденр организмде судың
ұсталып қалуына, олигоцитемиялық
гиперволемияға, сулануға және ісінуге
әкеледі

Жүректік ісіну

түзілуі азаюынан) гипопротеинемиямен, капиллярлар ішінде онкотикалық қысым төмендеуімен байланысты болуы

мүмкін. Бауыр циррозы кезінде қан қақпа және ішек-қарын көктамырларында іркіліп қалудан, капиллярлар ішінде қан қысымы көтерілуден іш дуысында сұйық жиналып іш шемендігі дамуына әкелуі мүмкін.

қысымның төмендеуіне ( бұл тубулопатияларға тән құбылыс) және натридің тіндерде

кідіріп қалуына ( громелуропатияларда) байланысты. Бүйректік ісінулер қабақтарда, көздің астында таңертең айқын көрінеді.

трофикасы бұзылуынан өткізгіштігі жоғарылаумен байланысты.

Нервтік ісіну
Нервтік ісіну су алмасуьгның нервтік

реттелуі және тамыр мен тіндердің қоректенуі бүзылыстарынан болады.

бұзылуынан және капиллярлар кемерлерінің өткізгіштігі жогарылауынан болады. Ол қабынулық дәнекерлердің

(гистамин, серотонин, брадикинин, простагландиндер ж. б.) әсерлерінен дамиды.

Аллергиялық ісінулердің жолдары қабынулық және нервтік ісінулердің жолдарымен сәйкес болады. Бұл ісінулер кездерінде микроциркуляцияның бұзылуында және капиллярлар кемерлерінің өткізгіштігі жоғарылауында аллергаяның дәнекерлері (медиаторлары) маңызды орын алады.

Аллергиялық ісіну

болғандықтан оның бір жағынан бүліндіруші қасиеті болса, екінші жағынан белгілі

қорғаныстық маңызы бар.
Ісінулік сұйық айналасындағы тіндерді қысып, онда қан айналымын бұзады, қан мен жасушалар арасында қоректік заттармен және оттегімен алмасуын қиындатады. Осыдан ісінген тіндердің қоректенуі бұзылудың нәтижесінде олардың микробтарға төзімділігі төмендейді, жиі жұқпалы қабынулар дамуы мүмкін. Ісінген тіндерде жиі дәнекер тіні өсіп кетеді. Сүйық ми қарыншаларында, жүрек қалтасында, плевра қуысында жиналып қалудан тіршілікке маңызды ағзалардын қызметтері бүзылуына әкеледі.

сыртына шығуына және жергілікті тіндерде ұсталып тұруына әкеледі;
2. организмнің сұйық

орталарында осмостык, қысымның түрақтылығын үстайды;
3. ісінулік сұйық әртүрлі ісік дамытатың химиялық және улы заттарды сүйылтып, олардың ауру туындататын әсерін азайтады;
4. бүліну ошағынан қан мен лимфаның агып кетуін шектеп, өртурлі улы заттардың (бактериялардың, уыттардың ж. б.) организмге тарап кетуінен сақтандырады;
5. ісінулік сүйықпен бірге әртүрлі бактерияларды жоятын және улы заттарды усыздандыратын арнайы антиденелер мен ферменттер шығарылады. Бұл көрсетілгендер әсіресе қабынулық ісінулер кездерінде өте манызды орын алады.

жатады, соның
ішіндегі ең маңыздыларының бірі су алмасу
болып табылады.
Егер де

түрлі ықпалдар зиянды әсерлерін
тигізетін болса қарапайым судың өзі артып
немесе азайып кетуінен адам өміріне
айтарлықтай қауіп төндіре алады.
Сондықтан да ауырып ем іздегенше
Ауырмайтын жол іздеп денсаулығымызды
үнемі бақылауда ұстағанымыз жөн

99-147
Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 150-195.
Патофизиология

// Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1, с. 682-746
Есембаева С.С., Касенов Б.Ж. и соавт. Механизмы развития патологии в полости рта. Алматы, 2010., с.31-38
Патофизиология.: учебник под ред. А.И. Воложина, Г.В. Порядина.-Т.1. – М.: «Академия», 2006.- с.52- 79
Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 296-311.
Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 42-52.
Қосымша
Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 238-248.
Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2006, С. 315-334.
Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 147-175.
Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 340-380.
Б.Дж. Ролс, Э.Т.Ролс «Жажда». – М.: Медицина, 1984 г.