ҚР азаматтық құқығының негіздері

қабілеттіліктердің түрлері
3. Мәмілелер: ұғымы, түр пішіндері, түрлері.
4. Меншік құқығының түсінігі,

түрлері

заңгерлер Рим азаматтарының құқығы –цивильді (juscivile)құқық деп атаған.

жеке тұлғалар арасындағы, жеке тұлғалар арасындағы теңдік, еріктілік, мүліктік дербестік

және дербес бастамашылдық қағидалары негізінде орын алатын мүліктік және оған байланысты мүліктік емес қатынастарды реттейтін құқық нормаларының жиынтығы.

қолсұқпаушылық;
біреудің жеке ісіне келісімсіз араласпауы;
азаматтық құқықтардың еш кедергісіз жүзеге асырылуы;
бұзылған

құқықтарды қалпына келтіруді қамтамасыз ету;
азаматтық-құқықтық қатынасқа қатысушылардың құқықтарын сот арқылы қорғау жатады.
Аталған қағидаларды азаматтық құқықтың барлық қатысушылары басшылыққа алуы тиіс, өйткені олар әрбір адам өмірінің негізін қалаушы мәнге ие.

болатын тараптар арасындағы қатынастар азаматтық құқықтық қатынастар деп аталады.

- мазмұны

бөліністер және мемлекет танылады.
Азаматтық құқықтық қатынас мазмұнын сол қатынасқа

түсуші тараптардың құқықтары мен міндеттері құрайды.

Қатынастар неге бағытталса, сол нәрсе оның объектісі болып танылады.

мүлікті мұрагерлікке беріп және өсиет ете алады;
· заңмен шектелмеген кез

келген кәсіпкерлікпен шұғылдана алады;
· заңды тұлға құра алады;
· заңмен тыйым салынбаған кез келген мәмілелер жасап міндеттемелерге қатыса алады;
· тұрғылықты тұратын жер таңдап ала алады;
· әдебиет пен өнер, ғылыми еңбектердің авторы, өнертапқыштық және басқа да заңмен қорғалатын интеллектуалдық қызметке авторлық құқығы болуға;
· басқа да мүліктік және мүліктік емес құқықтарға ие бола алады.

негiзгi мазмұны
Азаматтың Қазақстан Республикасы шегiнде де, одан

тыс жерлерде де мүлiктi, соның iшiнде шетел валютасын меншiктенуге; мүлiктi мұраға алып, мұраға қалдыруға; республика аумағында еркiн жүрiп-тұруға және тұрғылықты жер таңдауға; республикадан тыс жерлерге еркiн шығып кетуге және оның аумағына қайтып оралуға; заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуға қабілетті.

азаматтың өзінің іс-қимылымен белгілі бір құқықтарды іске асыра алу және

белгілі бір міндеттерді атқару, алып жүре алу қабілеттілігі.

Азаматтың әрекет қабілеттілігі

- шектелген

олар үшін мәмілелерді , егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, олардың

атынан ата-анасы, асырап алушылар немесе қорғаншылары жасайды.

атынан ата-аналары, бала асырап алған адамдар немесе қамқоршылар жасайды. Өздігінен

бұл жасөспірімдер тек өздерінің жасына лайықты күнделікті тұрмыстағы жасалған кезінде орындалатын ұсақ келісімдерді жасауға хақылы. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгілер келісімді ата-аналарының, бала асырап алған адамдардың немесе қамқоршылардың ризалығымен жасайды. Өздігінен олар табысын немесе стипендиясын билеуге, өздерінің шығармаларына, өнертапқыштық құқықтарын жүзеге асыруға, сондай-ақ күнделікті тұрмыстағы келісімді жасауға хақылы.Бұл жастағы азаматтар мәмілелерді ата-анасының, асырап алушыларының немесе қорғаншыларының келісімімен жасайды.

және оны жүзеге асыруға, өзi үшiн азаматтық мiндеттер жасап, оларды

орындауға қабiлеттiлiгi (азаматтық әрекет қабiлеттiлiгi) кәмелетке толғанда, яғни он сегiз жасқа толғаннан кейiн толық көлемiнде пайда болады.

етiлетiн жағдайда, он сегiз жасқа толмаған азамат некеге тұрған кезден

бастап толық көлемiнде әрекет қабiлеттiлiгiне ие болады.

алтыға жеткен кәмелетке толмаған адам, егер ол еңбек шарты бойынша

жұмыс iстейтiн болса немесе оның заңды өкiлдерiнiң келiсiмiмен кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын болса, толығымен әрекетке қабiлеттi деп жариялануы мүмкiн.

өрекеттерінің мәнін түсіне алмайтын немесе не істегенін білмейтін азаматты сот

өрекет қабілеттілігі жоқ деп тануы мүмкін, соған байланысты оған қамқоршылық белгіленеді.
Спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға салыну салдарынан өзінің отбасын материалдық жағынан ауыр жағдайға ұшыратқан азаматтың әрекет қабілеттілігін сот заңда көрсетілген тәртіппен шектеуі мүмкін. Оған да қамқоршы белгіленеді. Бірақ, ол тұрмыстық ұсақ мәмілелерді ез бетінше жасауға қүқылы.
    

мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін,

өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке қүқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым.

(коммерциялық ұйым), не мұндай мақсат ретінде пайда келтіре алмайтын және

алынған пайдасын қатысушыларына үлестірмейтін (коммерциялық емес) ұйым заңды түлға бола алады.
    

құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге немесе толықтыруға бағытталған әрекеттері.

ауызша, жазбаша, конклюденттік және үндемей қалу жолымен жүзеге асырылады.

жақты
казуалды және абстрактылы
шартпен жасалған
ақылы және ақысыз

Біріншіден – бұл мәмілеге қатысатын тұлғалардың өзі. Екіншіден – бұл

субъективтік (ерік және ерік білдіру) жағы. Үшіншіден – нысаны.
Төртіншіден – мазмұны. Мәміленің бір элементінің кем болуы оның жарамсыздығьша әкеп соғады.

Сонымен мәміленің жарамдылығының қамтамасыз ететін жағдайларға төмендегілер жатады:
1.Мәмілені әрекетке қабілетті тұлғаның жасай алуы.
2. Тұлғаның ерік білдіруінің оның еркіне сәйкес келуі.
3. Мәміленің нысанының заңмен белгіленген нысанға сәйкес болуы.
4. Мәміленің мазмұнының заңға қайшы келмеуі, яғни бұл жерде мәміленің мазмұны заң талаптарынан ауытқымауы тиіс.

басқа адамға (сенім алушыға) беретін жазбаша өкілдігі. Сенімхат сенім алушының

өкілеттілігінің мөлшерін анықтайтын бір жақты келісім, ол тікелей сол сенімхатты беруге белгіленген құқықтар мен міндеттерді тудырады.

және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауынша иелену, пайдалану және

оған билік ету құқығы.

Жер учаскесі, кітап, су қоймасы, бау­бақша, жануар, компьютерлік бағдарлама, бағалы

қағаздар және т.с.с. ­ осылардың барлығы органикалық ресурстар санатына жатады. Қоғамдық ғылымдар тұрғысынан олар субъективтік меншік құқығының объектісі ретінде қарастырылуы мүмкін.

және бірдей қорғайды. Жеке меншік - азаматтардың және мемлекеттік емес

заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншігі ретінде көрінеді. Жеке меншікте болатын мүліктің саны мен құны шектелмейді. Мемлекеттік меншік республикалық және коммуналдық меншік болып бөлінеді. Жер, оның қойнауы, су, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар тек қана мемлекеттік республикалық меншікте болады.

пайдалану құқығы;
-шаруашылық

жүргізу құқығы;
-оралымды басқару құқығы;
-заңдарда көзделген басқа да заттық құқықтар жатады.

табиғи қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз

етілуі. Пайда кіріс, өсім, жеміс, төл алу және өзге нысандарда болуы мүмкін.

Билік ету құқығы дегеніміз - мүліктің заң жүзіндегі тағдырын белгілеудің заңмен қамтамасыз етілуі.

жатады:
- меншік иесінің міндеттемелері бойынша өндіртіп алуды мүлікке аудару;
- заң

актілеріне сәйкес сол адамға тиесілі бола алмайтын мүлікті мәжбүрлеп иеліктен алу;
- реквизиция;
- тәркілеу;
- жер учаскесін алып қоюға байланысты қозғалмайтын мүлікті иеліктен алу;
- күтімсіз ұсталған мәдени және тарихи қазыналарды сатып алу.

берушінің) пайдасына белгілі бір әрекет жасауға, атап айтқанда: мүлік беруге,

жұмыс орындауға, ақша төлеуге және тағы осылар сияқгы әрекеттер жасауға, не болмаса белгілі бір әрекеттер жасауға тартынуға міндеттенеді, ал несие берушінің борышқордан өз міндеттерін орындауын талап етуге хақысы бар. Тараптар (борышкер мен несие беруші) және үшінші жақ міндеттемеге қатысушылар болып табылады.

құқықтық нормалардың жиынтығы.

өзгерту және тоқтату туралы келісімі.

шарт жасасуға ұсыныс (оферта) және ол ұсынысты басқа тараптың қабыл

алуы (акцепт). Ұсыныс жасаған тұлға оферент, ал ұсынысты қабыл алған тарап акцептант деп аталады.

ережелердің өзгеруі.
Шартты бұзу дегеніміз – толықтай немесе, ішінара орындалмаған шартты

мерзімінен бұрын тоқтату.
Шартты өзгертудің және бұзудың үш нұсқасы көзделген: тараптардың келісуі бойынша; сотттың шешімі бойынша; шартты толықтай немесе ішінара орындаудан бір жақты бас тартудың нәтижесінде.
Шартты орындаудан бір жақты бас тартуға жол берілетін мынадай жағдайлар белгіленген:
1. шартқа негізделген міндеттемені орындау мүмкін болмаса;
2. белгіленген тәртіпте екінші тарап банкрот деп танылса;
3. шарт жасалғанда негізге алынған мемлекеттік орган актісі өзгерсе немесе күшін жойса.

өндіру немесе мүліктік салмақ салу нысанында болып келетін жауапкершіліктің түрі.

мүліктік қатынастармен байланыста болғандықтан ол төмендегідей қасиеттерімен ерекшеленеді:
а) борышкордың міндеттемені

бүзуынан туындаған мүліктік шығындарды несие берушіге өндіріп беру;
ә) борышқордың міндеттемені тиісті дәрежеде орындауын кадағалау;
б) борышқорды міндеттемені орындамаганы немесе тиісті дәрежеде орындамағаны үшін жазалау;
в) белгілі бір дәрежеде несие берушінің міндеттемеге қатысуына түрткі болу;
г) борышқордың тәртіпсіздік фактілерін басқа тұлғалардың көзінше дәлелдеу болып табылады.

шығып келтірген түлғаның мүлкінің азаюы.
Тәрбиелік қызметі— құқық бұзушы болашақта мұндай

әрекеттер жасауға жол бергізбейді.
Қалпына келтіру қызметі— шығын келген тұлғаныц мүліктік жағдайын қалпына келтіру.