Тақырыбы: Тұлғаның әлеуметтенуі Әлеуметтік саяси пәндер кафедрасының оқытушысы

Тақырыбы: Тұлғаның әлеуметтенуі

Әлеуметтік саяси пәндер кафедрасының
оқытушысы Аралбай С.М.

тұлға мен қоғам арақатынасын ашып көрсету. Оларды қоғамда өз орнын

таба білеуге үйрету.

Әлеуметтік статус және әлеуметтік рөлдер.
3. Тұлғаның әлеуметтену процесі.
4. Тұлға-

әлеуметтік қатынастардың объектісі және субъектісі ретінде.

болып жататын әлеуметтік құбылыстар мен процестердің себептерін, мәнін жеке тұлғалардың

мәнді сипатты белгілері арқылы түсінуге болады. Басқаша айтқанда, жеке тұлғаның мінез-құлқы арқылы тұтас топтың, қоғамның өмірін түсінуге болады.

шыққан жалқы, жеке объект. Казіргі логикада санадан тыс немесе оның

ішіндегі объектоның белгілі бір қасиеттері бар және басқа объектілермен байланыса алады, бірақ сол қасиеттер мен байланыстар тарапынан қарастырылмайды.
Адам-адамзат баласының жер бетіндегі басқа биологиялық организмдерден өзгеше қасиеттерін сипатайтын жалпылама ұғым.

Тұлға ұғымының мәні мен түсінігі.

казіргі әлеуметтануда адамға, оның тұлғалық түрінде байланысты, алуан түрлі модельдерді

жасауға ықпал етті. Осылардың бірі адамның бейнесіне әлеуметтік рөлдердің жиынтығы ретінде қарау.
Әлеуметтік рөл- қоғамдағы адамдардың белгілі бір алатын орнына, жағдайына, олардың басқалармен қарым қатынастарына байланысты және қабылдаған ережелерге сәйкес адамдардың атқаратын қызметтері.

Тұлға туралы теориялар. Әлеуметтік статус және әлеуметтік рөлдер.

бір қызмет атқарған жағдайда белгілі бір тәртіп нормаларын сақтауын айтамыз.

Ал рөлдік жүйе дегеніміз-адамның қоғамдағы алатын орнына, жағдайына, тұрмысына сәйкес істейтін қызметінің жиынтығы. Адамдардың әлеуметтік рөлдерді бойына сіңіріп,игеріп, меңгеру тұлғаны әлеуметтендіру процесінің бір бөлігі, оның қоғамға, топқа толық енуінің негізгі қажетті шарты.
Әлеуметтік рөлдердің мысалы ретінде адамдардың мамандыққа байланысты рөлін айтуға болады. Әлеуметтік рөлдерді игеріп, меңгеруде адам әлеуметтік тәртіп стандарттарын игеріп, меңгеруді, өзін өзі бағалап, бақылауды іске асырады.

Әрбір адам әлеуметтік жүйеде бірнеше қызметтерді атқарады. Осыны статус дейді.

Әрбір адамның бірнеше статусы болуы мүмкін, бірақ оның жағдайын бір ғана статус анықтайды. Бұл жалғыз статус басты немесе интегралды деп атайды. Еңбегі арқылы қол жеткізген статус адамның қажырлы еңбек етуіне байланысты. Статустың табиғи деген түрі болады. Тұлғаның табиғи статусы адамның мәнді, тұрақты сипатты белгілеріне байланысты (ер адам, әйел, бала,жасөспірім, қарт,т.б.) Кәсібіне байланысты статус тұлғаның базистік яғни негізгі статусы болып есептеледі.

алуан түрлі бірліктері мен топтық шеңберінде болуымен шектелмейді. Тұлғаны әлеуметтендіру

оны өз бетімен еркін азаматтың алдыңғы қатарлы тәжірибелеріне, мәдени бағалы құндылықтарына,нысандарына, бағыттарына, т.б белсенді араласып, оларды терең игеруге, бойына сіңіруге, өңдеуге мәжбүр етеді. Осылардың негізінде тұлғаның ерекшелік қасиеттері одан әрі тереңдей түседі оның әлеуметтік тұрғыдан өзін-өзі тануы, өзінше бағалау қасиеттері қалыптасады.

Тұлғаның әлеуметтену процесі.

жемісі ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік іс- әрекет, қызмет қоғамның

барлық салаларында әрдайым көрініп отырады. Макс Вебер іс -әрекетті біреуге бағытталуын, нысаналануын тосу, күту, үміт ету дейді.
Вебер әлеуметтік іс -әрекетті, қимылды 4типке бөледі.
Ақыл ойдың мақсатқа бағытталуы. Мұнда әрбір іс -әрекеттің мақсаты мен құрлымының бір- біріне сәйкестігі көзделеді
Іс әрекетің құндылыққа бағыталуы. Мұнда әрбір іс әрекеттің басқа құндылық, бағалық үшін өмір сүруі көзделген.

Тұлға- әлеуметтік қатынастардың объектісі және субъектісі ретінде.

объективтік жағдайлармен байланысты. Объективтік жағдай адамдардың қажеттілігінен мұң мұқтажынан, мүлдесінен,

мақсатынан шығады. Мүлделердің мақсатардың негізінде әлеуметтік талап тілектерді білдіретін адамдардың қажеттіліктері жатады. Осыған орай мүлде, мақсат бір нәрсеге, затқа деген қажеттілікті түсінудің түрі ретінде көрінеді.
Қажеттілік тұлғаны өзін қоршаған әлеуметтік ортамен қатар сыртқы табиғатпен тығыз байланыстырады, өйткені адам табиғаттан өзіне керегін алып, өзінің мүлдесін, мақсатын қанағаттандырып отырады.

әлі тұлға емес. Ол тек қана индивид. Ол адам тегінің

өкілі.
Қандайда бір қоғамда адамның әлеуметтік жүйедегі орны бар. Ал қоғамның адамға белгілі бір талап қоюы оның әлеуметтік рөлінің мазмұны, мәнін құрайды

училищ и колледжей / Г. В. Косов, Э. М. Аванесьянц.

- М. : ГЭОТАР-Медиа, 2010.
Кравченко А. И. Социология : Учебник для вузов / Кравченко, Альберт Иванович. - СПб. : Питер, 2007. - 431 с.
3. Кравченко А.И. Социология : учебник для вузов / А. И. Кравченко, В. Ф. Анурин. - СПб. : Питер, 2010.
4. Әбсаттаров Р. Әлеуметтану : оқу құралы / Р. Әбсаттаров, М. Дөкенов. - 2-ші бас., толықт. - Алматы : Қарасай, 2009
Қосымша:
1. Алимбекова Г.Т. Проблема насилия в отношении женщин : социологический анализ / Г. Т. Алимбекова. - Алматы : ДОИВА, 2008. - 196с

Пайдаланған әдебиеттер:

Тұлғаның әлеуметтенуінің негізгі түрлерін көрсет.
Қайта әлеуметтену дегеніміз не?
Тұлғаның әлеуметтенуінің объективтік

факторы.
Тұлғаны зерттеудің әлеуметтанулық әдістерін ата.

көзқарас

рахмет!