Слайд 1
Тақырыбы: Жүрек бұлшыұ ететінің физиологиялық қасиеттері. Гемодинамика көрсеткіштері. Жүрек және
қан тамырлар қызметінің реттелуі.
Дәріс жоспары
Жүрек бұлшыұ ететінің физиологиялық қасиеттері.
Гемодинамика
көрсеткіштері.
Жүрек қызметің реттелуі.
Қан тамырлар қызметінің реттелуі.
Слайд 5Жүрек етінің морфологиялық-функциялық сипаттамасы:
1. Морфологиялық ерекшеліктері
2. Миокардтың метаболикалық ерекшеліктері
3.
Биофизикалық ерекшеліктері
Слайд 6Морфологиялық ерекшеліктері:
Миокард - функционалдық синцитий.
Миокард жасушалары митохондрияларға өте бай.
Жұмысшы миокардтың
болуы мен жүректің өткізгіш жүйесі.
Слайд 8Метаболикалық ерекшеліктері
Зат алмасу үрдістерінің циклдығы.
Электромеханикалық байланыс.
ӘП
–ның генерациясы кезіндегі кальций ионының ролі.
3. Миокардтың қаннан энергетикалық заттарды
адсорбциялау ерекшелігі.
4. Оттегін қарқынды пайдалануы.
5. Ресинтез және регенерация үрдісі тез өтеді.
Слайд 9Биофизизикалық ерекшеліктері
Электрлік және механикалық систоланың сәйкес келуі (ЭМС).
2. Жүрек
жиырылуының гемодинамикалық реттелуі.
Слайд 11Қанның систолалық көлемі (СҚК)
СҚК – бір систола кезінде жүректен шығатын
қан көлемі (ЖЖЖ мин. 70 – 75 рет болғанда 65
– 70 мл тең).
Слайд 12Минуттық қан көлемі (МҚК)
МҚК – бір минут ішінде жүректен шығатын
қан көлемі (4,5 – 5,0 л).
МҚК индиференттік бояулар мен интегралдық
реограф, радиоактивтік изотоптарды енгізу арқылы Фик әдісімен анықталады.
Слайд 13Жүрек қызметінің сыртқы көріністері, зерттеу әдістері.
1. Дыбыстық (аускультация, ФКГ).
2. Механикалық
(пальпация, ДКГ, БКГ).
3. Электрлік (ЭКГ, ВКГ және т.б.).
Слайд 14ЭКГ – жүрек етінің биопотенциалдарын тіркеу әдісі.
Слайд 16ЭКГ-ның әр бөлімі мен жүректің қозу кезеңдерінің арақатынасы
Слайд 18
Эхокардиография – ультра дыбыстық толқындардың (УДТ) көмегімен жүректің жүрекішілік құрылысы
мен қуыстыр тереңдігін зерттеу әдісі.
Слайд 19Тақырып: Жүрек бұлшық етінің физиологиялық қасиеттері.
Жоспар
1. Жүрек етінің қасиеттері. Автоматия.
Жүректің өткізгіш жүйесі.
2. Қозғыштық. Жүрек етінің ӘП. Қозғыштық кезеңдері мен
ӘП.
3. Жүрек етінің өткізгіштігі.
4. Миокардтың жиырылғыштығы.
5. Экстрасистоланың физиологиялық механизмі.
Слайд 22Қозғыштықтың кезеңдері:
1. Абсолюттік рефрактерлік кезең (0,27 с).
2. Салыстырмалы рефрактерлік кезең
(0,03 с).
3. Супернормалдық кезең.
Слайд 26Түгелдей не түк емес
Боудич баспалдағы
Слайд 30
Эластикалық – жиырылудан кейін бастапқы қалпына келу қабілеті.
Жүрек етінің эластикалық
қабілеті аз болған мен бірақ жеткілікті.
Слайд 31Дәріс тақырыбы: Гемодинамика көрсеткіштері..
Жоспар:
Жүрек-тамыр жүйесінің морфологиялық-функционалдық жіктелуі.
2. Гемодинамика көрсеткіштері.
3. Қан
қысымы.
4. Қан ағысының жылдамдығы.
5. Шеткі кедергі (тамырлар тонусы).
6. Артериалық пульс, сипаттамасы.
7. Микроциркуляция .
Слайд 33Тамырлар қабырғасының құрылысы:
Ішкі қабаты - эндотелий;
Ортанғы – тегіс бұлшық
еттен тұрады. Осы қабаттар арасында – серпімді және коллагенді талшықтар
бар.
Сыртқы – борпылдақ дәнекер тіннен тұрады
Қазіргі кезде проф. Б. Фолков пен Б.И. Ткаченконың жүрек-тамыр жүйесінің функциялық жіктеулері қолданылады
Слайд 341. Жүрек – генератор, ҚҚ-ын көтеріп, қанды қан тамырларына айдайды.
2.
Компрессиялық камера – қолқа, өкпеартериясы, ірі эластикалық артериялар қанның үздіксіз
ағуын қамтамасыз етеді.
3. Магистралды тамырлар – етті-эластикалық ірі артериялар, қанды ағзаларға тасымалдайды.
4. Резистивті (кедергі) тамырлар – майда (етті) артериялар, артериолалар, қан ағуына кедергі жасайды, қан қысымын оптималды деңгейде сақтайды.
5. Сфинктерлі тамырлар – прекапиллярлар мен микроциркуляциялық арнаның қан ағысын реттейді.
6. Зат алмасу тамырлары – нағыз капиллярлар.
7. Вена жақтағы кедергі тамырлар – посткапиллярлар, венулалар.
8. Сыйымды (көлемді), қан жиналатын тамырлар - ірі және орташа веналар.
9. Артериола мен венуланы қосатын көпірше – артерио-веноздық анастомоздар.
10. Резорбция жасайтын (сорып алатын) тамырлар - лимфа тамырлары мен лимфа капиллярлары.
Слайд 35Гемодинамика – бұл қан тамырлары бойымен қанның жылжуы.
Гемодинамика көрсеткіштері:
1. Қан
қысымы (артериалық, веналық, капиллярлық).
2. Қан ағысының жылдамдығы (сызықтық, көлемдік, қан
айналымының толық мерзімі).
3. Тамырлардың шеткі кедергісі (тамырлар тонусы).
Слайд 36Гемодинамикада қолданылатын гидродинамиканың негізгі формуласы
Q =
Q –
қан ағысының көлемдік жылдамдығы
P1 – P2 – тамырдың бас жағымен
аяқ жағындағы қысымдарының айырмасы
R – тамырлардың шеткі кедергісі
Егер P2 = 0, онда Q =
бұдан P = QR
Слайд 37Артериялық қан қысымына әсер ететін факторлар :
1. Жүректің жұмысы (систолалық
және минуттық қан көлемі).
Систолалық қан көлемі (СҚК) – жүректің бір
систола кезіндегі шығарған қан мөлшері (60-70 мл).
Минуттық қан көлемі (МҚК) – жүректен бір минут арасында шыққан қан мөлшері (4,5 – 5 л)
2. Тамырлардың шеткі кедергісі.
Слайд 38Тамырлардың шеткі кедергісі мынандай жағдайларға байланысты :
тамырлардың созылғыштығы
тамыр саңылауы
қанның тұтқырлығы
Слайд 391733 жылы С. Хелс қан қысымын анықтаса, ал Карл Людвиг
1848 ж. алғаш рет қисық сызығын жазып алды.
Қан қысымының
қисық сызығында 3 толқынды ажыратады.
I – пульстік
II – тыныстық
III – орталық
Слайд 40 Қан қысымын Коротковтың аускультативті тәсілімен анықтайды.
Ажыратады:
1. Систолалық немесе максималды қысым
=
105-125 мм.с.б.
2. Диастолалық немесе минималды қысым =
60-80 мм.с.б.
3. Пульстік қысым = 35-40 мм.с.б.
4. Орташа динамикалық қысым – пульстік тербеліссіз қысым көрсеткіші (90 мм.с.б.).
Слайд 41Вена тамырларындағы қанның үздіксіз ағуы 2 топ факторларына байланысты:
1. Кардиалды
(жүрек жұмысы).
2. Экстракардиалды:
Теріс кеудеішілік қысым
Құрсақішілік қысым
Қаңқа етінің жиырылуы
Венадағы клапанның болуы
Венадағы
бірыңғай салалы бұлшықетінің тонусы
Слайд 42Вена тамырындағы қысым:
Ұсақ венада – 5-15 мм.с.б.
Орташа венада – 9-12
мм.с.б.
(60-120 мм.су б.б.)
Ірі венада – 0 – төмен, +2 - +5 мм.с.б.
Слайд 43Капилляры қысымды бинокулярлық микроскоп арқылы тікелей әдісімен анықтайды.
Қысым:
Артерия жағында –
25-30 мм.с.б.
Вена жағында – 6-15 мм.с.б.
Слайд 44Қан ағысының жылдамдығы
1. Көлемдік жылдамдық – бірлік уақыт ішінде қантамырының
көлденең кесіндісі арқылы өтетін қанның мөлшері (мл/с).
2. Сызықтық жылдамдық
– қан түйіршігінің бірлік уақыт ішінде өтетін жолы (мм/с, см/с).
Аортада – 30-50 см/с.
Қуыс венада – 20-25 см/с.
Капиллярларда – 0,03-0,05 см/с.
3. Қан айналымының толық уақыты – бір тамшы қанның үлкен және кіші қанайналымы шеңберлерінен бір айналып шығатын уақыты. Қалыпты жағдайда - 23 с немесе 27 систола.
Слайд 47Тамырлар тонусы, реттелуі
Тонус – тамыр қабырғасы бірыңғай салалы еттерінің кернеуі.
Тамыр саңылау оның тонусына байланысты. Тонус жоғарлағанда тамырлар саңылауы тарылып,
ондағы қысым көтерілерді.
Тамырлар тонусы жүйкелік-гуморалдық және рефлекстік жолдарымен реттеледі.
Слайд 48Жүйкелік реттелу
Симпатикалық (вазоконстрикторлар).
Парасимпатикалық (вазодилататорлар: lingualis, pelvicus, chorda tympani).
3. Тамыр
қозғалтқыш орталық.
Слайд 52Рефлекстік реттелу
1. Аорталды (Цион).
2. Синокаротидті.
3. Жүректік (Бейнбридж аймағы).
2. Ілеспелі рефлекстер
– тамырдан тыс рецептордағы рефлекстер.
1. Меншікті рефлекстер –
тамырлардағы рефлексогендік
аймақтағы рефлекстер
Слайд 53Гуморалдық реттелу
Вазоконстрикторлар
1. Адреналин, норадреналин.
2. Вазопрессин.
3. Серотонин.
4. Ренин-ангиотензин жүйесі.
Вазодилятаторлар:
Гистамин. 2. Ацетилхолин.
3.
Медуллин (бүйрек).
4. Простагландиндер.
5. Зат алмасу өнімі.
Слайд 55Артериалық пульс – бұл жүректің ырғақты соғуына байланысты тамыр ішіндегі
қысымның өзгеруіне негізделген, артерия қабырғысының ырғақты тербелісі. Пульсті пальпация әдісінің
көмегімен білезік, ұйқы артериясын және өкшенің сыртқы артерияларын басып анықтайды.
Пульстік толқын немесе оның диаметрнің өзгеруі немесе артериялық тамырлардың көлемі қарыншалардан қанның айдалуы кезіндегі қолқа қысымымен байланысты.
Пульстік толқын жылдамдығының таралуы қолқада
5,5-8 м/с;
Шеткі артерияларда - 6-9,5 м/с.
Слайд 56Пульстің сипаттамасы
Жиілігі (жиі, сирек)
Қалыпты жағдайда минутына 60-80 соғады.
2) Ырғағы (ырғақты,
ырғақты емес)
3) Қатаңдығы (қатты, жұмсақ)
4) Толық қандылығы (қанға толы, бос)
5)
Мөлшері (үлкен, кіші)
6) Шапшаңдығы (шапшаң, баяу, жазық)
Слайд 57Сфигмография - артериалық пульстің қисық сызығын тіркеп алу әдісі.
Анакрота
Катакрота
Инцизура
Дикроттық тіс.
Слайд 58Венналық пульс- веналардан жүрекке қанның клеінің қиындауымен байланысты ірі веналар
қабырғасының тербелісі.
Флебография – веналық пульсті клиникалық әдіспен тіркеп алу.
Флеограмма:
А –
атриалдық тіс.
С - каротидтік.
V – көлемдік.
Слайд 59Микроциркуляция
Термині 1954 ж. енгізілген.
Микроциркуляция – бұл өте ұсақ қан және лимфа (диаметрі 2
–ден 250 мкм) тамырларында өтетін күрделі үрдіс.
Слайд 60Микроциркуляция аймақтары
(Колб бойынша)
1. Артериолалар (метартериолалар)
2. Прекапиллярлар
3. Прекапиллярлық сфинктерлар
4. Саңылаулары
ашық нағыз капиллярлар.
5. Веналық капиллярлар
6. Посткапиллярлар
7. Посткапиллярлық сфинктерлар
8. Венулалар
9. Артерио-венозндық
анастомоздар.
Слайд 61Микроциркуляция арнасының морфофункциялық (құрылымдық) ерекшелігі:
Капиллярлар қабырғасы бір қабатты.
Қан ағысының сызықтық
жылдамдығы 0,5-1 мм/сек
Симпатикалық постганглилік талшықтармен нервтелген.
Қанның үздік-үздік ағуы.
Слайд 625. Қызмет атқаратын екі түрлі капиллярлардың болуы (магистральды және бүйір
талшықтарының тарамдалуы, “кезекші “ капиллярлар)
6. Гуморальдық реттелу прекапиллярлар, нағыз капиллярлар
мен венулаларда басымдылық көрсетеді.
7. “ Қоғамдық “ бұтақтармен нервтенуі.
8. Капиллярлардың артериялық жағында қысым 25-30 мм с. б. вена жағында 12-15 мм с. б.
Микротамырлардағы қанның жылжуын бағалау үшін - лазерлік доплер әдісін қолданады.
