Тақырып : Ауспалы егіс

сақтау
4.Ауыспалы егіс және топырақты эрозиядан қорғау

Тақырып:Ауспалы егіс

кезеңiндегi,немесе тек уақыт кезеңiндегi ғылыми негiзделiп алмасуын атайды

пайдаланатын жер аумағына орналастыру жұмыстары.

Ауыспалы егісті енгізу төмендегідей

ұйымдастыру-шаруашылық және жерге орналастыру шараларынан тұрады:
а) Шаруашылықтың мамандандырылуын және ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру мен сату жөніндегі мемлекеттік тапсырманы ескере отырып, егіс алқабының құрылымын жасау.

б)Территорияны ұйымдастыру, жерді біркелкі құнарлы алқаптарға біріктіру.

1.Ауыспалы егісті енгізу

олардың учаскелерінде жерді, техниканы және еңбекті мейлінше өнімді пайдалануды ескере

отырып орналастыру. Әрбір топыракты алқапқа — олардың құнарлылығын, механикалық құрамын, эрозияға бейімділігін, рельефіне қарай өзіндік ауыспалы егіс беру.
Шаруашылықтағы ауыспалы егістердін. барлық жиынтығы, кабылданған егіс құрылымының көлемін орындауды қамтамасыз етулері қажет.

егісті қалыпты жүргізу. Шаруашылық ішінде жерге орна- ластырудың жобасын және жерді

пайдалану картасын жасауды шаруашылық басшыл арына тапсыру. Осы сәттен бастап екінші кезең — ауыспалы егісті игеру басталады.
Еңгізілген ауспалы егіс- жобасы шаруашылықтың пайдаланатын жер аумағына толық орналастырылған ауспалы егіс

жоспары- оны игеру кезеніңде өсірілетін ауыл шаруашылығы дақылдарын танаптарға орналастыру

нобайы.
Ауыспалы егісті игеру- игеру жоспарын орындап, ауыл шаруашылығы дақылдарын алғы егістерге белгіленген нобайға сәйкес орналастыру кірісу.
Егісті игеруге көшіру жоспары, әр танапта немесе танаптың бөлігінде қабылдаған ауыспалы егісті толык, игергенге дейін дақылдардың кезектесулерінің тәртібін анықтайды. Ауыспалы егістің қабылданған схемасына көшу жоспарын жасағанда жұмыстың төмендегідей кезектесіп отыруын сақтауға міндетті.

олар ауыспалы егісті игерудің бірінші жылы дақылдар егу үшін пайдаланылмайды,

оларды ерте парға өндеуге жоспарлау қажет.
2. Кестеге өткен жылдардың көп жылдық екпе шөптерін, әлі жыртылуға жатпайтын жас өскіндерді енгізу керек.
3. Кестеге өткен жылдың күзінде себілген күздік дақылдарды енгізу керек.

көп жылдық екпе шөптер, дәнді-бұршақ тектес, бір жылдық екпе

шөптер) орналастыру қажет.
5. Басқа дакылдарды құндылық шамасына қарай орналастыру.
6. Арамшөбі көп танаптарды, егер олар ауыспалы егісті игеру схемасында көрсетілмесе де парға қалдыру керек.

жас шөптердің барлық жастағылары болуы үшін, көп жылдық екпе шөптер

егісіне танапты жоспарлы түрде бөліп отыру керек.
8.Мүмкіндігінше, бірінші жылы-ақ танаптардың ала-құлалы-ғынан арылу қажет, яғни бір танапта бірнеше дақылдарды себу-ді жоспарлаудан сақтанған жөн.
Игерілген ауыспалы егіс- танаптардың белгіленген шегарасы сақталып, дақылдардаң орналасуы мен олардың алғы егістері белгіленген нобайға сәйкес болуы.

Бұл үшін жыл сайын егісті қабылдағанда ауыспалы егіс танаптары бойынша

дақылдардын, орналастырылуы, дақылдардың айналым кестесіндегі орналастырылуымен сәйкестендіріледі және «Ауыспалы еғісте да-қылдардың орналастырылуын тексеру актісі» жасалады. Жіберілген ауытқулар ауыспалы егістің бұрмалануына әкеп соқтырады.
Ауыспалы егіс танаптарының орындалуына үлкен мән беру керек. Айналым кестесінде керсетілген пар мен дақылдарды кезек-тестірілуінің тәртібі бұрмаланғанда ауыспалы егістің өнімділігі төмендейді, ейткені ауыспалы егісте дақылдарды кезектестірудің мейлінше мол қайтарымы екінші айналымнан басталады,

3. Ауыспалы егісті сақтау

кезінде ен. осал жер саналады, сондықтан да оны өңдеуді жолақтау

бойынша жургізу ұсынылады.
Мұндай жағдайда алқап пар арқылы тек екі жыл ішінде пайдаланудан өтеді. Мұндай ауыспалы егіс айналымы мей-лінше қиындау соғады (1; 2-суреттер).

4. Ауыспалы егіс және топырақты эрозиядан қорғау

орналастырудын схемасы

егіске көшу схемасы

жолақтап орналастыратын топырақты қорғайтын ауыспалы егісті қолдану негізінде жүргізуге болады,

онда пар және бір жылдық дақылдар орналастырылған жолақтар көп жылдық екпе шөптер жолақтарымен кезектестіріледі.
Жолақтардын. ені құмайт және жеңіл саздақ топырақта 25 метрден, ауыр саздақ және саз балшықты топырақта 100 метрге дейін болады.

мейлінше күрделі, айналым кестесін жасау қажет (3-сурет).
Кей

кездері шаруашылықты есеппен өмірінің 5-ші жылындағы шөптерді келесі жылы пішенге қалдырады, бұл дақылдарды мерзімі бойынша кезектестірудің бұрмалануына, айналымынын ұзаруына және топырақты қорғайтын ауыспалы егістің өнімділігінін, төмендеуіне әкеп соқтырады.

схемасы.

жолақтардың қолайлы ені 50 м тең болатыны таблицадан көрініп тұр.

Тәжірибе мен практика көрсетіп отырғанындай, ауыспалы егісте бір жылдық дақылдар мен көп жыл-дық екпе шөптерді, сондай-ақ парды үйлестірген жағдайда, эро-зияны тіпті құмайтты жерлерде де тоқтатуға болады. Жолақтар эрозиялық қауіпті жерлерге негізгі жел бағытына көлденеңіңен кесілуі қажет.