Слайд 1
Тақырып:
Жасөспірімге кеңес беру
Орындаған:Ермахан Ф.,Сапарова
А.
Қабылдаған:Медельбекова М.Б.
Факультет:ЖМ-51-2
Курс:5
Алматы 2016 жыл
Слайд 2Жоспар:
Кіріспе:
Негізгі бөлім:
1.Жанұяны жоспарлау
2.Контрацептивті заттар туралы түсінік
3. Қолдануға көрсеткіштер
Қорытынды:
Слайд 3Жанұяны жоспарлау (БДҰ) бірнеше міндетті шешетін шаралар комплексі:
Жоспарланбаған жүктілікті болдырмау;
Тек
қалаулы балаға ие болу;
Ата-анасы жасына байланысты баланы туылу уақытын қадағалау;
Жүктілік
арасындағы интервалды реттеу;
Жанұяда бала санын реттеу
Слайд 4Жанұяны жоспарлаудың 5 принципі:
18 жасқа дейін жүктіліктің алдын алу;
35 жастан
асқан әйелдерде жүктіліктің алдын алу;
Интергенетикалық интервалдың 2 жыл болуы;
Көп босанғандарды
қауіп тобына бөлу, алдын алу шараларын жүргізу;
ЭГА әйелдерді сауықтыру, оларда жүктілікке қарсы көрсетулерде жүктіліктің алдын алу (бір бүйрек және оның созылмалы пиелонефриті, қант диабеті және т.б.).
Слайд 5Контрацептивті заттардың жіктелуі:
Дәстүрлі әдістер:
тосқауылдық (немесе механикалық);
спермицидтер (немесе химиялық);
ритмикалық (немесе биологиялық);
жыныстық
қатынасты үзу.
2. Қазіргі әдістер:
Жатыр ішілік;
Гормоналды.
3. Ерікті хирургиялық стерилизация.
Слайд 6Контрацептивтерге қойылатын талаптар:
Жоғары контрацептивтік нәтижелі болу;
Әйел организмі мен жыныстық жұбына
патологиялық әсер бермеу;
Келесі тұқымға тератогенді әсер бермеу;
Қолдануға қарапайым болу;
Қайтымды әсерлі
болу (уақытша әсерлі болу);
Қол жетерлік және қарапайым болу, сонымен қатар сәнді және конфиденциалды болу.
Слайд 7Перль индексі (жүктілік коэффициенті, R)
ұрықтану саны*1200
бақылау уақыты (ай)
R =
Бұл көрсеткіш бір жыл ішіндегі бір контрацептивті затты қолданған 100 адам арасында дамыған, жүктілік санын көрсетеді: Перль индексі төмен болған сайын, ол заттың контрацептивті нәтижесінің жоғары екенін көрсетеді.
Слайд 8Контрацепцияның тосқауылдық әдісі:
Контрацепцияның тосқауылдық әдісі жатырға шәуһеттің түсуіне кедергі келтіру
арқылы ұрықтануды болдырмайды.
Контрацепцияның тосқауылдық әдісі :
Презервативтер;
Мойындық қалпақшалар;
Диафрагм;
Сорғыш.
Слайд 9Еркек презервативі (кондом)
Жетістіктері:
- Жыныс жолы арқылы жұғатын аурулардан қорғайды;
-
медициналық қарсы көрсетулері жоқ;
- Олардың көпшілігі рецепсіз беріледі .
Слайд 10Әйел презервативі (фемидом)
Кемшіліктері:
- Гормоналды заттармен, ЖІС, хирургиялық стерилизациямен салыстырғанда
нәтижесінің төмен болуы.
Слайд 11Спермицидтер (химиялық әдіс)
Перль индексі = 25-30
1
2
3
Бірнеше секундта
спермицидтерді
Бұзады (2
минутқа жетпей)
Жатыр мойны маңында тосқауыл тудырады;
Цервикалды шырышты
өзгертеді және осылай
сперматозоидтардың
жылжуына
кедергі келтіреді
Слайд 12Ритмикалық (биологиялық әдіс)
Менструалды циклдың фертилді (ұрықтану мүмкін) және фертилді емес
(ұрықтану мүмкін емес) сатыларының физиологиялық белгілерін бақылау негізделген.
Принциптері:
Овуляция менструалды
циклдың 14-16 күні болады (әйелде ретті менструалды цикл болған жағдайда);
Овуляциядан кейін жұмыртқа клеткасының өмір кезеңі 24-48 сағат;
Әйел организмінде сперматозоидтардың өмір сүру уақыты 7-8 күн.
Слайд 13Ритмикалық әдістің варианттары :
Календарлық (Ogino – Knaus әдісі);
Температуралық;
Цервикалды (Биллинг әдісі);
Симптомды-термалдық
(мультикомпонентті).
Слайд 14Календарлық әдіс немесе Огино-Кнаус әдісі
Жыныстық қатынасқа қауіпсіз қолайлы уақытты
анықтау үшін соңғы 6 ай уақыт ішіндегі ұзақ және қысқа
менструалды циклды анықтау қажет. Ұрықтану мүмкін болатын бірінші күн, ең қысқа циклден 18 күнді алып тастаймыз, ұрықтану мүмкін соңғы күн, ұзақ циклден 11 күнді алып тастаймыз.
Слайд 15Календарлық (Ogino – Knaus әдісі)
Фертилді кезең =
Ең қысқа цикл
- 18
Ең ұзақ цикл - 11
басы
соңы
Слайд 16Температуралық әдісі
Базалды температураны әр күн сайын төсектен тұрмай тік ішектен
өлшейді, және алынған мәліметті белгілеп отырады.
Слайд 17Базалды температура әдісі
Дененің базалды температурасы — толық тыныштық кезіндегі, ұйқыдан
тұрғаннан кейінгі күнделікті тіршілікке және тағам қабыладуға дейінгі дене температурасы.
Менструалды циклдың фолликулярлы фазасында базалды температура 37 °С төмен, овуляция алдында 0,1–0,2 °С төмендейді, сосын жоғарылайды 0,3 °С тен 1 °С дейін, циклдың лютеинді фазасында температура 37 °С жоғары 8–10 күндей.
Слайд 18Цервикалды әдіс (Биллинг әдісі)
Периовуляциялық кезеңде мойындық шырыш ақшыл түсті, созылмалы,
көп мөлшерде (эстрогендер әсерінен). Бұл қынаптан шырышты бөлінділердің болуымен және
ылғалдылықты сезінумен жүреді.
Слайд 19Жатырішілік заттар (ЖІС)
Қазіргі кездегі ЖІС жіктелуі:
Инертті (немесе нейтралды);
Медикаментозды, құрамында мыс
және гестагендер бар
1909 ж. R.Richter жатыр ішіне жібек құртының ішегінен
жасалған
сақина енгізуді ұсынды
Слайд 20Жатырішілік заттар (ЖІС)
Құрамында мыс бар ЖІС
Прогестероны бар ЖІС
Слайд 21ЖІС әсер ету механизмі:
Теориялар:
Мыс ионының спермато- және овотоксикалық әсерінің теориясы;
Түсіктік
әсері теориясы – ЖІС миометрия тонусын күшейтетін ПГ синтезін жоғарылатуға
әкеледі;
Жатыр түтіктерінің перистальтикасының күшеюі теориясы;
Асептикалық қабыну теориясы;
Эндометрияның функционалды белсенділігін басу теориясы.
Слайд 22Қолдануға көрсетулер:
Босанған және бір жыныстық жұбы бар әйелдер;
Емшекпен емізетін әйелдер;
Басқа
заттар қолдану қауіпті болған кезде ЖІС қолданады (мысалы, гормоналды);
Бала туғысы
келмейтін , бірақ стерилизация жасатқысы келмейтін әйелдер
Слайд 23Қарсы көрсетулері:
Абсолютті
Салыстырмалы
жүктілік
кіші жамбас мүшелерінің
жедел және жеделдеу
қабыну аурулары
- жасөспірімдік кезең
жыныс жүйесінің даму ақаулары
жатыр миомасы
жатыр мойнының эрозиясы
қан
аурулары
анамнезіндегі жатырдан тыс жүктілік
жатыр мойнының деформациясы.
Слайд 24ЖІС енгізу уақыты:
Менструалды кезең уақыты, бұндай уақытта әйел жүкті болмайды,
енгізу өте жеңіл, ал қанды бөлінулер әйелде қобалжу тудырмайды.
Әр
етеккірден кейін әйел серіппенің жіпшесін тексеріп отырады, серіппенің орнында екеніне көз жеткізеді.
Слайд 25Гормоналды контрацепция
Жіктелуі (құрамы мен қолдану әдісіне байланысты):
А) қосарланған эстроген-гестагенді;
Б) мини-пили
(таза прогестагендер);
В) инъекциялық (ұзартылған);
Г) тері асты имплантанттар.
Слайд 26Қосарланған ауыз арқылы қолданатын контрацептивтер (ҚАК)
Эстроген және прогестин фолликулдың түзілуін
белсендіретін гормонның, сонымен қатар лютеиндеуші гормонның өндірілуін тежейді. Осылай, аналық
бездік фолликулдар ұрықтанбайды және овуляция жүрмейді.
Прогестин цервикалды шырыштың қоюлануына әсер етеді, ол сперматозоидтардың жылжуына кедергі келтіреді. Эндометрий имплантацияға жарамсыздық көрсетеді.
Слайд 27Қалыпты жағдайда 21 күн бойы 1 пилюлядан қабылдайды. Қынаптық қан
ағулар гормонды тоқтатқанннан кейін 7 күн ішінде пайда болады.
Слайд 28Гормоналды жүктілікке қарсы заттар әйелдерге көрсетіледі:
Жоғары нәтижелі жүктілікке қарсы заттарды
қажет ететін;
Оларда жүктілікке қарсы заттарды күнделікті, ретті түрде қабылдай алатын
жағдайы бар;
Кейбір жағдайларда тек емдеу мақсатында, мысалы анемия кезінде етеккірдің көп мөлшерде келуінде, анамнезінде жатырдан тыс жүктілікте, ауру сезімді менструалды циклда, кіші жамбас мүшелерінің, жатыр мойнының жедел қабыну ауруларында немесе қаупінде, жанұялық анамнезінде аналық бездің рагы бар әйелдерде қолданады.
Слайд 29Қарсы көрсетулері:
Гормоналды жүктілікке қарсы заттарды мына әйелдерде қолдануға болмайды :
Көктамырдың
тромбоэмболиялық ауруларында.
Жүрек ақауларында.
Аздаған немесе күшті гипертензияда ( артериалды қысым >160/100).
Гипертензияның
тамыр ауруларымен бірге болуында.
Бастың сақинасында.
Сүт бездерінің қатерлі ісігінде.
Бауырдың ісігінде (қатерлі немесе қатерсіз).
Цирроздың ауыр түрінде
Қант диабетінің тамырлық асқынуларымен.
Слайд 30Инъекциялық контрацептивтер
Кеңінен қолданылатын екі инъекциялық зат бар, олардың екеуінің де
негізі прогестин гормонынан тұрады, бұлшық етке енгізіледі.
Депо-Провер, әрбір 12 апта
сайын енгізіледі.
Нористерат, әрбір 8 апта сайын енгізіледі.
Слайд 31Гормоналды контрацептивтердің басқа түрлеріне тері асты имплантанттар, мысалы, норплант жатады,
бірақ оларды тек кейбір мемлекеттерде ғана қолданады.
Слайд 33Шұғыл контрацепция
Шұғыл контрацепция шұғыл жағдайларда жоспарланбаған жынытық қатынастан кейін жүктіліктің
алдын алу үшін қолданылады.
Бұндай контрацептивтерді кейде «келесі күннің таблеткасы«
деп атайды.
Слайд 34Жанама әсерлеріне жүрек айну, құсу, ретсіз жатыр ішілік қан ағулар,
сүт бездерінің ауру сезімі, бас ауру және бастың айналуы жатады.
Қарсы
көрсетулері:
Белгілі қарсы көрсетулері жоқ, жүктілік дамығанда нәтижесіз.
Слайд 35Ерікті хирургиялық стерилизация
Стерилизацияда шәуһет және жұмыртқа клеткасының қосылуына кедергі келтіру
үшін, канал немесе жатыр түтіктері (фаллопиев түтіктері) бекітіледі (vasa deferentia).
Слайд 37Лактациялық аменорея әдісі
Емшекпен емізу (лактациялық аменорея) босанғаннан кейінгі кезеңде 98%
контрацептивті әдіс ретінде қарастырылады, кейбір жағдайларда сақтағанда. Емшекпен емізу босанғаннан
кейін 6 ай бойы контрацептивті әдіс ретінде ұсынуға болады, егер:
Бала тек емшек сүтімен қоректенсе
Емшекпен емізу арасындағы уақыт 6 сағаттан аспаса, оған түнгі емізу де кіреді
аменорея жалғасады
Жаңа туған бала жасы 6 айдан кіші болса
Слайд 38Қорытынды:
Әрбір жасөспірім жанұяны жоспарлай алуы керек. Қазіргі таңда жоспарланбаған жүктілік,ал
оның салдары жоспарланбаған жанұяның пайда болуына әкеліп жатыр.Жоспарланбаған жүктіліктің көбеюі,бұл
әлі де болса халқымыздың арасында мұның соңы неге әкелетіні,қандай асқынулар мен зардапқа душар ететіні жайлы деректердің аздығынан. Әрбір ұрпақ өзіне жауапкершілікпен қараса қателік пен қиыншылыққа жол жоқ.
Слайд 39
Көңіл қойып тыңдағандарыңызға рахмет!