Жоғарға ми қызметінің бұзылулары

2018 ж
“Астана Медициналық Университеті” АҚ
Неврология кафедрасы

cerebri, бөледі:
Маңдай үлесі, lobus frontalis
Төбе үлесі, lobus parietalis
Самай үлесі,

lobus occipitalis
Шүйде үлесі, lobus temporalis.

маңдай және төбе үлестерін бөлетін жүлге.

Латеральды(Сильвиев) – самай және

төбе үлестерін бөлетін жүлге.

Төбе-шүйделік – атына сәйкес төбе мен шүйденің аралығын бөлетін жүлге.

қоршаған ортамен өткізгіш жолдар арқылы байланысады. Олар – түрлі анализаторлардың

қыртыстық ұшы болып есептеледі.

Екіншілікті - проекциялық-ассоциативтік алаңдар, гнозис және праксисқа жауап береді, яғни қарапайым әрекеттерді ойластырылған күрделі әрекеттерге айналдыруды жүзеге асырады және олардың әсерін сақтайды.

Үшіншілікті – интегративті қызмет атқаратын, әртүрлі анализаторлардың қыртысты бөліктерін бүркемелейді.

этапына жауап береді.

Екінші сигналды жүйе –адамның қимылы мен сөзінің

жүйелілігіне жауап береді.

Үшінші сигналды жүйе –түрлі акттердің, алғашқы маңызды міндеттер мен перспиктиваларды қалыптастыруға жауап береді.

матрицасына жүйелеп орналастыру арқылы түзілген құрылым
Праксис – бағытталған іс- әрекет.

игерудің жоғарғы сатысы,тұлғаның танымдық әрекеті.

Жады

теория болды. 1 теория – тар локализм теориясы– жеке зоналарға,

мидың нүктелеріне дейін ең күрделі жеке қызметтер тән. 2 теория – эквипотенциал теориясы – бүкіл қыртыс бетінің біртұтастығы, яғни бүкіл қыртыс барлық функцияларға жауапты.

Қыртыстың 6 қабат жасушаларының төменгі қабаттары периферикалық рецепторлармен

(4 қабат-ішкі дәнекті) және бұлшық еттермен (5 қабат үлкен пирамида клеткалары) байланысады. Олар біріншілік немесе проекциялы қыртысты зона деп аталады, себебі әрдайым анализатордың перифериялық бөлігімен байланыста болады.

жасушалар 3 – қабат кіші пирамида жасушалары Оларда

қыртыстың басқа бөліктерімен ассоциативті байланыстар орнағандықтан оларды екіншілік зоналар деп немесе проекционды-ассоциативті зоналар деп атайды. Біріншілік зоналардың тітіркенуі, мысалы, сенсорлы, тітіркену кезінде элементарлы сезімдер пайда болады. Мысалы, шүйде қыртысының біріншілік зонасын тітіркендірген кезде фотопсия пайда болады, ал екіншілік зонасын тітіркендірген кезде– күрделі көру галлюцинациялары – адамдар, жануарлар, заттар пайда болады.

дамымауы

үшін және қоршаған ортамен қарым-қатынас орнату үшін жартылай немесе толығымен

сөйлеудің бұзылуы, бұл кезде артикуляция мен есту функциялары бұзылмаған. Афазия түрлері – моторлы, сенсорлы, амнестикалық

жеке сөздермен буындарды қайталайды (сөйлеу эмбол). Жеке сөздерді қысқа сөйлемдерді,

нұсқауларды және жазылған сөздерді түсінеді. Моторлы афазия сол жақ маңдай иірімінің артқы төменгі бөліктерінің (Брок зонасы) зақымдалу кезінде дамиды.Науқас өзінің қателіктерін түсінеді.

сөйлеуді шу ретінде немесе өзіне түсініксіз тілде сөйлеп тұрғандай сезінеді.

Науқас көп және тез сөйлейді (логорея), бірақ сөйлеуі басқаларға түсініксіз. Сөйлем мағынасыз, қажетсіз, түсініксіз дыбыстардан (сөздік окрошка) тұратын сөйлеудің бұзылуы. Сенсорлы афазия сол жақ самай бөлігінің (жоғарғы самай иірімінің ортаңғы және артқы бөлігінде – Вернике зонасы) зақымдалуы кезінде дамиды.

бөліктері зақымдалған кезде дамиды және науқастың заттардың атын ұмытуымен сипатталады.

Науқас заттың не үшін қажет екенін біле тұра, қандай зат екенін айта алмайды. Мысалы, қаламды көрсетсек, ол оны «жазу үшін қажет» деп айтады. Егерде, сыбырласа ол дәл тауып айтады.

реактивті неврозда, истерияда, психикалық ауруларда (шизофрения) кездеседі. Алалия – үш

жасқа дейінгі қыртысты сөйлеу зоналарының зақымдалуы кезіндегі жүйелі түрде сөйлеудің дамымауы. Алалия афазия сияқты моторлы және сенсорлы деп бөлінеді. Дизартрия - артикуляцияның бұзылуы, ол орталық (екі жақты зақымдалуы кезінде ) болуы мүмкін және перифериялық (сөйлеуге қатысатын бұлшықеттер параличі кезінде) немесе мишық зақымдалғанда, стриопаллидарлы жүйе зақымдалған кезде кездеседі. Дизартрия кезінде науқас сөздері дұрыс құралған, сөз қоры қалыпты, бірақ кейбір сөздерді айтқан кезде артикуляция үшін қиын әріптерді айта алмайды. Мысалы, «р», «л», әріптер

бұл заттарды сезім мүшелері арқылы қабылдап, тану. Оның бұзылысы– агнозия

деп аталады. Көбінесе, екіншілік зоналар деңгейіндегі қандайда бір анализатордың зақымдалуы кезінде пайда болады.

Көру агнозиясы шүйде бөлігінің сыртқы аймақтары зақымдалған кезде пайда болады. Науқас заттарды танымайды, тек олардың кейбір қасиеттерін ғана көреді, соған байланысты сол зат туралы мағлумат жинайды. Жиі науқастар «білмеймін», «көрмеймін» деп жауап береді, бірақ заттарға соғылмай айналып өтеді.

алмау. Бұл кезде есте анализаторы зақымдалмаған. Есту агнозиясы доминатты жарты

шардағы самай бөлігіндегі екіншілік зоналар зақымдалған кезде дамиды. Сенситивті агнозия (астереогноз) – көзді жауып тұрып заттарды ұстау арқылы ажырата білу. Орталық артқы иірімнен кейнгі төбе бөлігіндегі екінші зона зақымдалған кезде пайда болады. Иіс және дәм сезу агнозиясы сирек кездеседі жәнеде көбіне аносмиямен агевзиядан айыру өте қиын.

жоспар бойынша рет-ретімен мақсатты қимыл қозғалыс.

Идеаторлы апраксия жоспар жоқтығынан

күрделі қимыл қозғалыстарды жасай алмау, бұл кезде қимылдардың реттілігі бұзылады (Мысалы, науқасқа темекіні тұтатып көрсетуді сұраған кезде, ол темекімен сіріңке қорабын тұтатады, сондан кейін сіріңкені алып аузына салады). Доминантты жарты шардағы (оңанақайларда сол жақ) төбе бөлігіндегі қыр үсті иірім ( gyrus supramarginalis) зақымдалған кезде дамиды және әрдайым екіжақты болады.

нәрсе шығара алмайды. Мысалы: сіріңкелерден геометриялық фигураларды құрастыру (ромб, квадрат,

үшбұрыш). Бұл кезде зақымдалу доминантты жарты шардың төбе бөлігінің бұрышты иірімінде (gyrus angularis) орналасады. Апраксиялық бұзылыстар әрдайым екіжақты. Моторлы апраксия бұл кезде қимылдың тек қана аяқасты еріксіз қозғалысы ғана емес, сонымен қоса бұйрықты орындаумен қайталауы бұзылады. Көбінесе біржақты (мысалы, сүйелді дене зақымдалған кезде тек қана сол жақ қолда).