Жүрек физиологиясы

Тобы: 210 “Б” - ЖМ

Алматы 2019-2020 ж.

түсінік
3) Жүректің ырғақты қозуы мен жүрек автоматиясы
4)Жүрек қан тамыр аурулары
5)Зерттеу

әдістері
ІІІ.Қорытынды
ІV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

талдау. Жас ерекшеліктері мен пайда болған жүрек ақаулары және зерттеу

әдістерін талқылау.

тұрады. Бұл жүйенің кіндігі – жүрек насос тәрізді қанды сығымдап

қантамырларына айдайды да оның үздіксіз ағысқа айналуын қамтамасыз етеді.
Жүрек - қалың жолақты еттен тұратын 4 қуысты, үлкендігі адамның жұдырығындай (250 – 300г) жұмыр ағза. Жүрек кеуде қуысында 2 өкпе аралығының алдыңғы жағында орналасқан, ірі қан тамырларға ілініп тұрады. Оның ұзндығы 12 – 15, ені 8 – 11 см. Жүрек ұшы кеуде қуысында сол жақтағы 5 –ші қабырғаға тіреледі. Жүрек қуысын бітеу перде 2 – ге бөледі: оң жүрек және сол жүрек. Оң жүрек пен сол жүрек қуыстары бір – бірімен қатыспайды. Әр жүрек жүрекше мен қарыншадан тұрады. Олардың арасында атриовентикулярлық тесік болады. Бұл тесікті жабатын 2, 3 жақтаулы атриовентикулярлық қақпақшалар бар.

ортаңғы – миокард, сыртқы -эпикард.
Эндокард жүрек қуысын іштей көмкерген атриовентриокулярлық

тесікке және қарыншалардан қолқа мен өкпе сабауы шығатын жерге жеткенде бұрылып, қос қабат құрады да, сол тесіктерді жабатын 2 не 3 жақтаулы және айшық тәрізді қақпақшаларға айналады. Сонымен әр қақпақша эндокардтың 2 жағынан тұрады.
Миокард – жүректің ортаңғы қабаты, ол көлденең жолақты ет талшықтарынан тұратын ең қалың қабат.
Эпикард – жүректің сыртқы қабатын қаптап, жүректен шығатын не оған келетін ірі қантамырларына жеткен жерде кері бұрылып, жүрек сыртын 2 – ші рет қаптайды. Бұл эпикардтың сыртқы қабаты, яғни перикард – жүрек қабы. Эпикард пен перикард арасындағы саңылауда аздаған серозды сұйықтық болады. Ол эпикард пен перикардтың ішкі бетін майлап қажалудан сақтайды. Перикард жүрек қуыстарының қанға толып, қатты керілуіне кедергі жасайды

циклы бұл жүректе өздігінен пайда болатын қозудың әсерінен жүректің оң

және сол жақ бөлімдерінің жұмысы, қозу жүрек еті бойымен таралады, бірінен кейін бірі алдымен жүрекшелер, соңынан қарыншалар жиырылады (систола) және жиырылудан кейін босаңсу (диастола), босаңсудан кейін дем алу (пауза) байқалады. Жүрек циклының нәтижесінде жүректен қанның белгілі көлемі (соғу көлемі) шығады. “Жүрек циклы” ұғымы жүрек жұмысының кезеңділігін көрсетеді. Жүректің оң және сол жақ бөлімдері бірігіп жұмыс істейді, олардың жиырылуы мен босаңсуы бірге жүреді. Қан жүрек арқылы 2 рет өтеді. Жүректің оң жағына келіп құйылатын қан кіші қан айналым шеңберіне барады, жүректің сол жағына кайтып келген қан үлкен қан айналу шеңберіне құйылады.
Жүрек циклінің орташа ұзақтылығы = 0,8 сек (жүрек минутына 75 рет соқса)

ырғақты пайда болуына және пайда болған қозудың кардиомиоциттер бойымен таралуына

байланысты болады, нәтижесінде жүрек еті жиырылады. Қозу жүректің өткізгіш жүйесінде пайда болады және таралады. Жүректің өткізгіш жүйесі аз ажыратылған, атипті ет талшықтарынан тұрады, олар қозады, қозуды өткізеді, бірақ жиырылмайды. Жүректің өткізгіш жүйесіне синоатриальды түйін немесе синусты – жүрекшелік түйін, жүрекшелердің өткізгіш талшықтары, атриовентрикулярлы түйін немесе жүрекше қарыншалық түйін, Гис шоғыры және Пуркинье талшықтары кіреді.

өтетін процестер әсерінен, өздігінен қоза алатын қабілеті.
Автоматия өлшемі – өздігінен

қозу пайда болатын орында қозудың пайда болу жиілігі. Жүректің автоматизмге қабілеттілігі тәжірибелерде денесінен жеке бөліп алынған жүректің өздігінен біраз уақыт бойы соғып жатқанынан анықталған.
Нәтижесінде, кез келген аймақты табалдырықтан жоғары тітіркендіру миокардтың түгел қозуын тудырады.
Жүрекшелер бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 1 м/с.
Қарыншалар бойынша қозуды өткізу жылдамдығы 0,8 м/с.

Синоатриалдық түйін – І реттік ырғақ жүргізушісі (60-80 имп/мин).
Атриовентрикулярлық түйін

– ІІ реттік ырғақ жүргізушісі (30-40 имп/мин).
Гис шоғыры - 30-40 имп/мин.
Гис шоғыры - Пуркинье талшықтары - 20 имп/мин.

нақты аймақтарының спонтанды белсенділігімен негізделеді.
Арнайы бұлшықеттер жүректе өткізгіштік жүйені

түзеді.
Өткізгіштік жүйеде қозуды өткізу жылдамдығы 4-5 м/с.
Атриовентрикулярлық түйін аймағында 2-5 см/с созылатын атриовентрикулярлық кідіріс болады, ол жүрекшелер мен қарыншалардың іздік жиырылуын қамтамасыз етеді.

(БДД)
2 –ДЕПОЛЯРИЗАЦИЯ
3 –РЕПОЛЯРИЗАЦИЯ

с, ал салыстырмалы рефрактерлік кезеңі 0,03 с құрайды.
Абсолюттік рефрактерліктің

ұзақ кезеңі жүрек бұлшықетінің жеке дара жиырылу режимі мен оның ырғақтылығын қамтамасыз етеді.
Жүрек бұлшықетіне тетанустық жиырылу тән емес.

күшінің өзгеруі. Жүрек ырғақты түрде, жеке дара жиырылу режимінде жұмыс

атқарады.
Жүректің жиырылуы систола деп алатады. Алдымен жүрекшелер, содан соң қарыншалар жиырылады.
Жиырылу фазасынан кейін босаңсу фазасы, яғни диастола болады.
Созылғыштық – жүрек бұлшықетінің созу күшінің (қысымының) әсерінен өз құрылымын еш бұзбай отырып, ұзындықты арттыра алу қабілеті.
Эластикалылық – жүрек бұлшықетінің деформациялайтын күштің әсері аяқталған соң бастапқы күйге қалпына келе алу қабілеті.

Жиырылғыштық

(жүректің жалпы паузасы) (0.47 с)

саңылау тарылып, жүрек қызметінің бұзылуы. Мұның туа және жүре пайда

болатын түрлері бар

Туа пайда болған жүрек ақауы көбіне ұрықтың дамуы кезінде, жүректің қалыпты жетілмеуінен болады. Жүре пайда болатын жүрек ақауы, негізінен, баспа, мерез, т.б. аурулардың асқынуынан болады

Бұлар үш топқа бөлінеді. Бірінші тобы – жалпы невроз (неврастения, истерия, т.б.). Бұл кезде жүректің соғуы бұзылады. Клиникалық белгісі: адамның беті қызарады, сұрланады, басы ауырады. Екінші тобы – гипертония, гипотония аурулары.

ЖҮРЕК ҚАН-ТАМЫР АУРУЛАРЫ

бірі және әлемнің дамыған елдеріндегі халық арасындағы өлім-жітім мен еңбек

қабілеттілігінен уақытша және біржолата айырылу себептерінің ішінде бірінші орын алады.Жүректің ишемиялық ауруы — миокардаға әкеп соқтырып, оның сорғыштық функциясының бұзылуына, осының салдарынан әртүрлі ауытқуларға әкелетін жүрек қан-тамырлары ауруы болып табылады.

қабырғасына холестериннің жиналуы табылады. Кей жағдайларда жүректің коронарлы артерияларының қысылуы

байқалады,

етуі азаяды да, әсіресе адамға физикалық күш түскен кезде жүрек

жиі соғып, оған жеткізілетін ауа мен қан мөлшері жеткіліксіз болады да, жүрек аймағында аурыру белгілері пайда болады (жүрек талмасы және т.б.).

дамитын миокардтың ишемиялық некрозы. Миокард инфарктісімен сырқаттанатын науқастардың саны 1000

адамға шаққанда 2,87 – 3,08% - ын құрайды. ЖИА –ның бұл түрі көбіне 40-тан асқан шақта дамиды және 50-56 жас аралығында бұл аурумен сырқаттану едәуір жиілейді. Ер адамдар әйелдерден 5-2 есе жиі ауырады. Соңғы кезде миокард инфарктісінің жиілігі екі есе көбеюге жақындаған.

әсері
Кезеген және симпатикалық жүйкелер антагонисттер болып келеді және жүрек

қызметіне 5 түрлі әсер етеді:
1) хронотропты
2) батмотропты
3) дромотропты
4) инотропты
5) тонотропты

жақ кезбе жүйкенің тітіркендіру
Жүректің вагустық тоқтауы
Күшейтетін жүйкенің тітіркендіру
Жылдамдайтын жүйкенің

тітіркендіру

қатты қозғанда жүрек тоқтайды.
Кезбе жүйкесінің әсері аяқталған соң жүрек

қызметі қайтадан қалпына келеді.
Симпатикалық жүйкелер қозғанда жүрек соғуы жиілейді, жүректің жиырылу күші жоғарылайды, жүрек бұлшықетінің тонусы мен қозғыштығы жоғарылайды, сонымен қатар қозуды өткізу жылдамдығы артады.

ынталандырады;
ұлпалық гормондар (кининдер): брадикинин - тежейді; простагландин E(1), F(1) -

ынталандырады, простагландин F(2 α) – тежейді;
метаболиттер – аз мөлшерде - ынталандырады, көп мөлшерде - тежейді.

айналым шеңберінің тамырларында қан қысымы жоғарылағанда жүрек қызметі тежеледі.

созылуы кезінде импульстер n.vagus ядроларына келеді, сөйтіп олардың белсенділігі тежеледі,

нәтижесінде жүректің жиырылу жиілігі жоғарылайды.

хеморецепторлары қозғанда жүректің қызметі тежеледі.

Физиологиялық әдістерге бақа жүрегінің жиырылуын жазу, жүрек қызметінің цикылын бақылау

т.б., клиникалыққа – пальпация, перкуссия, аускультация, электрокардиография, динамокардиография, баллистокардиография, векторкардиография, эхокардиография т.б. әдістер жатады.

еті қатайып жүректің тік осі ұлғаяды, ұшы көтеріліп кеудеге соғылады.

Жүректің ұшы қабырғалар аралығына тисе, сол жердің лүпілдеп тұрғаны жай көзбен байқалады. Дәрігерге жүрек түрткісінің орнын және соғу күшін сипап білу қажет. Сау адамның жүрек түрткісі сол жақта бесінші қабырға аралығында, бұғананың орталық сызығынан ішке қарай 1 см-де болады. Жүрек түрткісі жүректің жиырылу күшін көрсетсе, оның орны жүректің сол жақтағы шегін көрсетеді.

Перкуссия әдісі кеуде қуысын саусақпен қаққанда өкпенің орналасқан жерінің дыбысы

ашық, анық шығып, жүректің орналасқан жерінің дыбысы бәсеңдеуіне негізделген. Жүректің шегі дыбыстың ашық шықпаған жерінен анықталады. Олар мынадай: жоғарғы шегі – сол жақ үшінші қабырға аралығында; оң жақ шегі – төс сүйегінің оң жағынан сыртқа (оңға қарай) 1-1,5 см; сол жақ шегі – сол жақ бұғананың орта сызығынан 0,5-1 см ішке (оңға) қарай орналасады.

бсаңсыған сайын жүректің тондары деп аталатын екі түрлі түрлі дыбыс

естіледі. Оларды фонендоскоп арқылы тыңдайды. Оны дыбысты жақсы өткізетін материалдан жасайды. Фонендоскоп – зерттелуші адамның кеудесіне қойып, тыңдауға арналған мембранасы бар капсула. Капсулаға тыңдаушының құлағына салынатын арнайы ұшы бар резина түтігі жалғасқан.
Бірінші тон (систолалық) – қатаң, төмен және созылмалы дыбыс (0,11-0,12 сек.), қарыншаның систола кезінде естіледі. Ол атриовентрикулярлық қақпақшаларының жабылуынан, тарамыс жіпшелердің тартылуынан, қарынша еттерінің жиырылуынан, айшық тәрізді қақпақшалардың ашылуынан пайда болады.
Екінші тон (диастолалық) – ашық, жоғары, қысқа (0,07-0,08 сек.). Ол айшық қақпақшаларының диастола кезінде жабылуынан пайда болады.

алу әдісі. Жүректе пайда болған электрлік потенциал барлық организмге таралатын

болғандықтан, организмнің нақты жерлеріне қойылған электродтар арқылы жүректің биотоктарын жазады. Электрокардиограмма үш жоғары бағытталған оң тістерден (Р, R, T) және екі төмен қарай бағытталған теріс тістерден (Q, S) тұрады. Р тісі оң және сол жақ жүрекшелер қозғанда пайда болады. Q, R, S, T – жүрек қарыншаларының потенциалдары, олар қозу процесінің қарынша еттеріне таралғанын көрсетеді. Электрокардиограмманың тістерінің амплитудасы мен ұзақтылығы жүректің екі негізгі физиологиялық қасиеттерін (қозу мен өткізуді) сипаттайды. Электрокардиографияны өткізу үшін электродтарды биполярлық және униполярлық тіркеу түрінде қолданып жасайды. Жиі таралған тіркеулер:

тіркеу арқылы жазады: I тіркеу – оң және сол қол,

II тіркеу- оң қол және сол аяқ, III тіркеу – сол қол және сол аяқ. Оң аяққа индиференттік электрод бекітіледі; 2) жүрек тоғын – аяқ-қолдан үш униполярлық тіркеу арқылы жасауға болады. Аяқ-қолдағы активті электрод пен индиференттік электрод арасындағы потенциалдардың айырмашылығын жазады. Оң қолдан жазылатын ЭКГ-ма - аvR, сол қолдан - аvL, сол аяқтан - аvҒ әріптерімен белгіленеді; 3) жүрек маңынан ЭКГ-ма алты униполярлық тіркеу (Вильсон тіркеуі) арқылы жазылады. Мұндайда кеуде шеңберінде белгіленген нүктелердің потенциалы мен нольдік потенциалдың айырмашылығын жазып алады. Активті электрод V әріппен белгіленген алты нүктелерге орналастырады. V1 нүкте – төртінші қабырға аралығында төстің оң шетінен 1 см оңға қарай жерде; V2 - төртінші қабырға аралығында төстің сол шетінен 1 см солға қарай; V3 – V2 мен V4 ортасында;V4 - бесінші қабырға аралығында сол бұғананың ортаңғы сызығы тұсында; V5 – бесінші қабырға аралығында алдыңғы аксиллярлық сызық тұсындаболады.

ағысқа айналуын қамтамасыз етеді. Жүректің физиологиялық және анатомиялық ерекшеліктерінің бірі

ол бүкіл организмді қан мен қамтамасызетеп қана қоймай өзінде тамырдың тамыры атты тамыр арқылы қанмен қамтамасыз етеді. Ол басқа мүшелерге қарағанда демалмайтын ағза болып табылады – ол жүрек рефрактрлігі болып табылады.

ж. 252 – 294 б.
Сәтбаева Х.Қ. , Өтепбергенов А.А. ,

Нілдібаева Ж.Б. “ Адам физиологиясы” «Дәуір » 2005 ж. 225 - 253 б.
Интернет желісі.