Слайд 1Үй тапсырмасын тексеру
1.Жалпақ құрттар типіне жататын жәндіктерге қандай белгілер тән?
А.
Екі жақты симметриялы В. Радиальды симметриялы
С. Екі қабатты жануар Д.
Целомды жануар
2. Жалпақ құрттар типінің ішекқуыстылардан ерекшелігі неде?
А. Көп жасушалы жануарлар; В. Жасушалары жіктелген;
С. Үш қабатты; Д. Екі қабатты.
3. Жалпақ құрттарды қандай кластарға бөледі?
А. Кірпікшелі, буылтық; В. Сорғыштар, жұмыр, буылтық;
С. Таспа құрттар, аз қылтанды, сүліктер;
Д. Кірпікшелі, сорғыштар, таспа;
4. Ақ сұламаның дернәсілі қалай аталады?
А. Сірқабық; В. Итшабақ; С.Піллә; Д.Имаго.
5. Жалпақ құрттар типіндегі ағзаларда қантарату, тынысалу жүйесі болама?
А. Болады; В. Болмайды; С. Дұрыс жауап жоқ; Д. Бәріде.
6. Жалпақ құрттар типіндегі ағзалар қалай тыныс алады?
А. Өкпесімен; В. Тыныс алу жүйесімен; С. Желбезекпен; Д. Бүкіл денесімен.
7. Кірпікшелі құрттар класының өкілі?
А. Бауырсорғыш; В. Ақ сұлама; С. Сиыр цепені; Д. Сүлік.
8. Алғаш жалпақ құрттарда пайда болған жүйе?
А) Ас қорыту В) Қан тарату С) Тыныс алу Д) Зәр шығару
9. Эктодерма мен энтодерманың аралығындағы аралық жасушалық қабат?
А. Мезодерма; В. Сірқабық; С. Піллә, Д. Эктодерма.
10. Паразит құрттарды зерттейтін сала?
А) Палеонтология В) Протозоология С) Гельминтология
Д) Микология
Слайд 2Тест жауабы:
1-А
2-С
3-Д
4-С
5-В
6-Д
7-В
8-А
9-А
10-С
Слайд 5Жаңа сабақтың тақырыбы
Сорғыш құрттар, даму циклы және иелерін алмастыру
Слайд 6Сабақтың мақсаты:
Топтық жұмыс арқылы жаңа терминдерді меңгереді, сорғыш құрттардығ құрылысы,
ерекшеліктері, даму циклы және иелерін алмастыру туралы мәліметті түсіну, сипаттау,
салыстыру арқылы бірлесіп жұмыстануға үйрету.
Слайд 7Терминдермен жұмыс
Сорғыш құрт
Бауырсорғыш
Гермафродит
Сірқабық
Слайд 8Сорғыш құрт-сорғыштарымен қоректік денеге жабысып, бұлшықетті жұтқыншағының сору қимылы арқылы
сорады.
Бауырсорғыш –негізгі иесінің бауырындағы өт жолында сорғыштарымен бекініп, өтпен қоректенеді.
Гермафродит
– қосжынысты.
Сірқабық – қабат, қорғаныш және тірек қызметін атқарады.
Слайд 9Сергіту сәті
Мынау менің жүрегім,
Бәрі осыдан басталған.
Мынау менің басым,
Бәрін осы басқарған.
Мынау
менің оң қолым,
Мынау менің сол қолым,
Бәрін осы атқарған.
Слайд 10Топтық жұмыс
1 - топқа: Сорғыш құрттардың құрылысы мен тіршілігі.
2 –
топқа: Бауырсорғыш құрттардың даму айналымы.
Слайд 11Сорғыш құрттар класы
Бұл класқа жататын жәндіктер паразиттік жолмен өмір сүреді.
Дене пішіні жалпақ, жапырақ тәрізді. Қоректік денеге сорғыштарымен жабысады. Екі
сорғышы болады: біреуі – аузында, екіншісі – бауырында. Осы сорғыштармен қоректік денеге жабысып, бұлшықетті жұтқыншағының сору қимылы арқылы қорегін сорады. Бұлар сондықтан сорғыш құрт аталған. Сорғыш құрттың денесінде кірпікшелер болмайды. Негізгі иесінің бауырындағы өт жолында сорғыштарымен бекініп, өтпен қоректенеді. Сондықтан бауырсорғыш деп те аталады. Кірпікше тек дернәсілдерінде ғана болады. Қоректік зат қалдығын шығаратын өзек болмағандықтан, оны аузынан сыртқа шығарады. Көзі де жоқ. Тіршілік әрекеттерінің даму айналымы өте күрделі.
Бауырсорғыш – гермафродит жәндік. Демек бір ағзада аталық та, аналық та жыныс жасушасы болады. Ұрықтанған жұмыртқа бауырдың қантамырлары арқылы ішекке түсіп, одан нәжіспен бірге сыртқа шығады. Жұмыртқаның бірден суға түсуі де, түспеуі де мүмкін. Суға түспегендері одан әрі дами алмайды. Ал суға түскендерінің денесін кірпікшелер қаптап, суда жүзетін дернәсілдерге айналады. Ондай дернәсілдер аралық иесі – кішкене тоспаұлудың денесіне түсе қалса, одан әрі дамып, көбейеді де, келесі ұрпақ үшін тағы бірнеше дернәсілдерге айналады. Ол дернәсілдер тоспаұлу денесінен суға түсіп, құйрықты дернәсілге айналады. Сөйтіп жұмыртқаның құйрықты дернәсілге айналуы 2,5-3 айға созылады. Дернәсілдер бұдан соң құйрығын түсіріп, өсімдік сабағына жабысады. Денесін сірқабақ қаптап, қозғалмайтын күйге, цистаға айналады. Мал су ішкенде немесе су тартылған жердегі циста жабысқан өсімдікпен қоректенсе, циста ішекте жарылып, одан жас бауырсорғыш жетіледі. Ол қантамырлар арқылы – бауырға, одан өт жолына өтеді. Сөйтіп ересек бауырсорғыш көбею барысында екі иеде өмір сүреді. Ол негізгі иесі – мал, үй хайуанаттары, т.б., кейде адам да, аралық иесі – кіші тоспаұлу денесінде тіршілік етеді.
Слайд 13Бауырсорғыш құрттардың даму циклі:
Жұмыртқа
Кірпікшелі дернәсіл
Спора жасуша
Дамып келе жатқан дернәсілдер
Құйрықты дернәсіл
Циста
Ересек
бауырсорғыш
Слайд 15«Жазуды жалғастыр»
1. Паразит жолмен өмір сүретін жәндіктер.................
2. Екі сорғышы болады:
біреуі-........,екіншісі-..................
3. Сорғыштарымен қоректік денеге жабысып, бұлшықетті жұтқыншағының сору қимылы арқылы
қорегін сорады. Бұлар сондықтан..................................
4. ......................-гермафродит жәндік.
5. Жұмыртқаның құйрықты дернәсілге айналуы.............созылады.
6. Бауырсорғыш көбею барысында ................ өмір сүреді.
Слайд 161. Паразит жолмен өмір сүретін жәндіктер-сорғыш құрттар
2. Екі сорғышы болады:
біреуі-аузында,екіншісі-бауырында
3. Сорғыштарымен қоректік денеге жабысып, бұлшықетті жұтқыншағының сору қимылы арқылы
қорегін сорады. Бұлар сондықтан сорғыш құрттар деп аталады
4. Бауырсорғыш -гермафродит жәндік.
5. Жұмыртқаның құйрықты дернәсілге айналуы 2,5-3 созылады.
6. Бауырсорғыш көбею барысында екі иеде өмір сүреді.
Слайд 17Үйге тапсырма
§ 42; Сорғыш құрттар тақырыбына хабарлама жазып келу
