Презантация для урока "Сан есімді ?айталау"

Халық санының қарқынды өсуі XX ғасырда ерекше орын алды. Мысалы,

1930 жылы Жер шары халқы шамамен 2 млрд-тай болса, 1960 жылы -3 млрд, 1975 жылы-4 млрд шамасында, 1987 жылы- 5 млрд-қа тарта , 1999 жылы-6 млрд-қа жуық болды. Халық санының мұндай қарқынды өсуі демографиялық жарылыс деп аталады.
Халық саны халық санағы арқылы анықталады. Қазір БҰҰ ұсынған тәртіп бойынша, халық санағы әр он жыл сайын жүргізіледі.
Қазақстанда ең алғашқы халық санағы 1897 жылы жүргізілген. Тәуелсіздік алғалы елімізде екі рет 1999 жылы және 2009 жылы санақ жүргізілді.

жазыңдар.

B) Бесеу. C) Тоғызау. D)

Сегізау. E) Он бесеу.

Дұрыс жауабы: В

2. Жинақтық сан есім жасайтын жұрнақтарды табыныз.
A) – ға, -ге. B) – ып, -іп. C) – ның, -нің. D) – ау, -еу. E) – мен, -пен.

Дұрыс жауабы: Д

3. –лаған (леген), -даған(-деген),-лап (-леп),-дап (-деп) жұрнақтары жалғану арқылы жасалатын сан есімнің түрін атаңыздар.
А) Есептік сан есім В) Реттік сан есім С) Болжалдық сан есім
Д) Бөлшектік сан есім Е) Жинақтық сан есім

Дұрыс жауабы: С

4. Жинақтық сан есімдер санын анықтаңыз.
А) Он бес. В) Жеті. С) Он бір. D) Алты. Е) Бес.

Дұрыс жауабы: В

Бұл-Қазақстанның тәуелсіздігінің 20 жылдығының айғағы. Арқаның өн бойы қазақтың ою-өрнегімен

бедерленген. Төрт босағасында төрт мүсін орналастырылған. Бірі-даналық пен парасаттылық нышаны-ақ сақалды ата болса, екіншісі- мейірімділік пен бауырмалдылық белгісі-ақ жаулықты ана бейнесі. Үшінші және төртінші мүсіндер ұлан-ғайыр жерімізді атажауларымыздан ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап қалған айбынды батырымызды дәріптейді.

метр. Бәйтерек сәулеткерлік шешімі үш буыннан тұрады.
-Бірінші бөлік-жер асты бөлігі,ол

4-5 метр тереңге кеткен.Осы бөлікте балықтар жүзіп жүр.7 метрлік аквариум су патшалығының кіші моделіндей.
-Екінші бөлік-Бәйтеректің діңгегі,металл конструкциялары.
-Үшінші бөлік-диаметрі 22 метр алып шар-Самұрықтың алтын жұмыртқасы.Алғашқысы ұя іспетті,жарты шар десе де болғандай,алтын реңді шыңылармен жасалған. Бәйтеректің ең биік тұсы-97 метрдегі «Аялы алақан» композициясына асықпайтын адам кем де кем,осында келгендердің бәрі оны көргенше құмартады.Бәйтерек-Астанамыздың сөнбес шамшырағы.

осынау алтын шаңырақ ел сәулет өнерінің аса үздігі.Ғимарат өзіне ең

таяу деген құрылыстардан 300 метр жерде биіктігі 6 метр жасанды жотаның үстінде оқшау тұр.Ақорданың аумақты да еңселі күмбезі көксеңгірленіп,Арқа аспанымен астасып жатыр. Күмбездің ұшар биігінде жер шары мүсінделген,одан жоғарыда қанатын жайып жіберген қыран-тәуелсіз елдің, еңсесін тіктеген қазақ ұлысының кең әлемге еркін құлаш ұрған шағы.Жер шарын сұр жебе көтеріп тұр. Жебе тарихтың талай тар жол, тайғақ кешуән бастан кешірген халықтың қаһармандығын,айбаты мен сұңқар сестілігін,мұқылмас жігерін білдірсе жұмыр жер адамзатың алтын ұясын ұғымын ұқтырады.

алынған, ал оның мағынасы үнді халқының бос орын- «Сунья» деген

сөзінің аудармасы екен.
Сандар шамамен бұдан 1500 жыл бұрын Үндістанда пайда болған. Әуелі сандар сызықшамен белгіленген. Әуелі олар 1,2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 сандарын меңгерсе, содан нөлдің пайда болуы сандарға революция жасалған, сөйтіп сандарды игеруге жаңа жүйелер енді.

тәрізді сұрақтарға жауап беретін сөз табын сан есім дейді.

Қанша? Неше? Нешеу?Нешінші?

2. Сан есім құрамына қарай болып бөлінеді.

дара сан есім, күрделі сан есім

3. Күрделі сан есімнің әр сыңары жазылады

бөлек

болып бөлінеді.

негізгі сан есім, туынды сан есі м

2. Есептік сан есімдер сан есімнің басқа түрлерін туындатуға болады

негіз

3. Цифрмен берілген сан есімдерге жалғанатын жалғаулар арқылы жазылады.

дефис

-інші,-ншы, -нші жұрнағының орнына

қойылады.

дефис

2. Екі, алты, жеті есептік сан есмідеріне жинақтық сан есім жасайтын –ау, -еу жұрнақтары жалғанғанда, түбір соңындағы дыбыстары түсіп қалады.

(Ы,і)

3. Реттік сан есімдер рим санымен таңбаланғанда дефис

қойылмайды.

есім

Бөлшектік сан есім

Нешеден? Қаншадан? -----+дан,-----+ден

Қанша? Қай шамалы? ---+лаған, -----+тарта,

жуық

Үші, бірі, бестен

Нешінші? -----+ыншы, інші

Нешеу? -----+ау, еу

Қанша? Неше?

түсіріп, қатесін түзетіп жазыңдар

алады?
Бір жайым, бір шөкім, бір қайнатым,
бір салым, бір асым,

бір жұтым, бір ұрттам, бір ауыз.

Керекті сөздер: айран, су, өлең, бұлт, шай, ет, қамыр, тұз

тақырыбында шағын шығарма жазыңдар.
2. «Жаңалық жаршысы». Сан есімдер көптеп кездесетін

жаңалықтар жазып келу.
3.

!

Ұқсас тапс.үлгісін қара

Үш оқушымен кеңес
Мұғалімнен көмек сұра
Маршруттық карта