атқаратын қызметіне қарай бірнеше топқа бөлінеді, осы топтарды сөз таптары
деп атайды.Ең алдымен тілдегі сөздерді үш топқа бөледі. Олар: атауыш сөздер, көмекші сөздер,одағай сөздер.
Разделы презентаций
- Разное
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Медицина
- Менеджмент
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
- Юриспруденция
С?з таптары. Презентация
Содержание
- 1. С?з таптары. Презентация
- 2. Осы үш топтың ішіндегі ең көбі әрі басқа сөз таптарына ұйытқы болатын негізгі сөздерАтауыш сөздер
- 3. қазіргі қазақ тіліндегі сөздер мынадай 9 топқа
- 4. Қазақ тіліндегі сөздерді топтастырудың сызбасыСөзАтауыш сөздерКөмекші сөздерОдағай сөздерЕсімдерЗат есімСын есімСан есімЕсімдікЕтістіктерҮстеуЕліктеуіш сөздерШылауОдағай
- 5. Зат есімСөйлемдегі кім? не? кімдер? нелер? деген сұрақтарға жауап беріп, заттық мағынада жұмсалатын сөздер.
- 6. Мысалы:Студент, малшы, агроном, ана деген сөздер кім?
- 7. Слайд 7
- 8. Слайд 8
- 9. Слайд 9
- 10. Зат есімді талдаудың үлгісі Абайдың жайшылықтағы оқуынан
- 11. Сын есімЗаттың түсін, сапасын, белгісін, күйін, салмағын,
- 12. Көк, сары, жақсы, үлкен, терең, ұзақ, кең,
- 13. Слайд 13
- 14. Слайд 14
- 15. Сын есім шырайлары.
- 16. Сын есімнің синтаксистік қызметіСын есім мағына жағынан
- 17. Сын есімді талдаудың үлгісіАбайдың жүзінде ақшыл, сұрғылт
- 18. Сан есімЗаттың санын, санау ретін білдіру үшін
- 19. МысалыБір, екінші, үш, төрт, алпыс, жүз елу,
- 20. Құрамына қарайДара (бір, екі)Күрделі (жүз он)
- 21. Мағынасына қарай
- 22. Сан есімнің сөйлемдегі қызметіСан есім сөйлемде барлық
- 23. Есімдік Есім сөздердің орнына жүретін сөздер.
- 24. Есімдіктің түрлеріЖіктеу есімдігі: мен, біз, біздер, тыңдаушы
- 25. Синтаксистік қызметіЕсімдік сөйлем мүшелерінің барлық қызметін атқарады.
- 26. Етістік Заттың қимылы мен амалын, жай – күйін білдіретін сөздердің тобы.Сұрақтары: не істейді? не істеді? қайтті?
- 27. Слайд 27
- 28. Слайд 28
- 29. КөсемшеНегізгі қимыл, амалды білдіріп, кейде сол қимыл,
- 30. ЕсімшеБірде етістік, бірде есімдер қызметін атқаратын, есімдерше
- 31. Тұйық етістікТұйық етістіктер немесе етістік атаулары етістік
- 32. Етістіктің шақтары:
- 33. Слайд 33
- 34. ҮстеуЗаттың қимылы мен ісінің мезгілін, жай –
- 35. Мезгіл үстеу. (Бүгін дем алған тек Жүнісбек
- 36. Үстеу сөйлемде көбінесе баяндауышқа қатысты болғандықтан, пысықтауыш
- 37. ШылауӨз алдына жеке тұрып толық мағынасы болмайтын,
- 38. Өзінің алдындағы сөздің белгілі бір септікте тұруын
- 39. 1. Ыңғайластық жалғаулықтар: мен, пен, бен, сонда,
- 40. 1. Сұраулық: ма, ме, ба, бе, па,
- 41. ОдағайларТүрленіп, өзгермейтін, адамның ішкі сезімін, көңіл күйін білдіретін сөздер.
- 42. Слайд 42
- 43. Еліктеу сөздерӨмірде ұшырайтын сан алуан құбылыстар мен
- 44. Скачать презентанцию
Осы үш топтың ішіндегі ең көбі әрі басқа сөз таптарына ұйытқы болатын негізгі сөздерАтауыш сөздер
Слайды и текст этой презентации
Слайд 1Бүгін сабақта:
Сөз таптары
Қазақ тіліндегі сөздер мағынасына, тұлғасына және сөйлемде
Ең алдымен тілдегі сөздерді үш топқа бөледі. Олар: атауыш сөздер, көмекші сөздер,одағай сөздер.
Слайд 2Осы үш топтың ішіндегі ең көбі әрі басқа сөз таптарына
ұйытқы болатын негізгі сөздер
Атауыш сөздер
Слайд 3қазіргі қазақ тіліндегі сөздер мынадай 9 топқа (9 сөз табына)
бөлінеді:
Зат есім
Сын есім
Сан есім
Есімдік
Етістік
Үстеу сөз
Еліктеу сөз
Көмекші сөз
(шылау)
9. Одағай
сөз
Слайд 4Қазақ тіліндегі сөздерді топтастырудың сызбасы
Сөз
Атауыш сөздер
Көмекші сөздер
Одағай сөздер
Есімдер
Зат есім
Сын есім
Сан
есім
Есімдік
Етістіктер
Үстеу
Еліктеуіш сөздер
Шылау
Одағай
Слайд 5Зат есім
Сөйлемдегі кім? не? кімдер? нелер? деген сұрақтарға жауап беріп,
заттық мағынада жұмсалатын сөздер.
Слайд 6Мысалы:
Студент, малшы, агроном, ана деген сөздер кім? деген сұраққа жауап
берсе, ал қалам, кірпіш, трактор, комбайн деген сөздердің әрқайсысы не?
деген сұраққа жауап беріп тұрады. Егер бұларға көптік жалғаулары жалғанса, кімдер? нелер? деген сұрақтарға жауап береді.
Слайд 10Зат есімді талдаудың үлгісі
Абайдың жайшылықтағы оқуынан бүгінгі оқудың мақсаты
да басқа.
Абайдың – деректі, жалқы, жалаң қосымшалы зат есім; түбірі
– Абай; -дың – ілік септігінің жалғауы.Оқуынан – дерексіз, жалпы, күрделі қосымшалы зат есім; түбірі – оқы, -у – тұйық етістіктің жұрнағы; -ы – тәуелдік жалғауының III жағы, -нан – шығыс септіктің жалғауы;
Оқудың – дерексіз, жалпы, жалаң қосымщалы зат есім; түбірі – оқы, -у - тұйық етістіктің жұрнағы; -дың – ілік септіктің жалғауы;
Мақсаты – дерексіз, жалпы, жалаң қосымшалы зат есім; түбірі – мақсат; -ы – тәуелдік жалғауының III жағы.
Слайд 11Сын есім
Заттың түсін, сапасын, белгісін, күйін, салмағын, күйін және басқа
қасиеттерін білдіретін сөз табы.
Сұрақтары: Қандай? Қай?
Слайд 12Көк, сары, жақсы, үлкен, терең, ұзақ, кең, балалы үй, шөпті
жер, сөзшең, ағаш үй, темір қақпан, ақылды т.б.
Мысалы:
Слайд 16Сын есімнің синтаксистік қызметі
Сын есім мағына жағынан заттың сынын, белгісін,
білдіретін сөз табы болғандықтан, сөйлемде негізінен анықтауыш қызметін атқарады. Мысалы:
Жіңішке ине мен жуан иненің аралығындағы жуантық инені бәсең ине дейді.
Слайд 17Сын есімді талдаудың үлгісі
Абайдың жүзінде ақшыл, сұрғылт тартқан бір толқын
білінді.
Ақшыл – сапалық дара сын есім, салыстырмалы шырай.
Ақ – түбірі,
-шыл – салыстырмалы шырайдың жұрнағы;Сұрғылт та осылай талданады.
Көтеріңкі күлкінің шыққан жеріне жүгіріп топырлай бастады.
Көтеріңкі – қатыстық жалаң сын есім;
Көтер – түбірі, -іңкі – сын есім тудырып тұрған жұрнақ.
Слайд 18Сан есім
Заттың санын, санау ретін білдіру үшін қолданылатын сөз табын
сан есім дейміз.
Сұрақтары: неше? қанша? нешінші? нешеу?
Слайд 19Мысалы
Бір, екінші, үш, төрт, алпыс, жүз елу, тоқсан, жүз, миллион,
миллиард, он – оныншы, екі – екінші, сегіз мың, жүз
он т.б.
Слайд 22Сан есімнің сөйлемдегі қызметі
Сан есім сөйлемде барлық сөйлем мүшесінің, көбінесе
анықтауыштың қызметін атқарады. Мысалы. Өтегелді сегіз қанат үйдің көрмесінің тұсында
тұр екен.
Слайд 24Есімдіктің түрлері
Жіктеу есімдігі: мен, біз, біздер, тыңдаушы жақ сен, сендер,
сіз, сіздер, бөгде жақ ол, олар. Сұрақтары: кім? кімдер? не?
нелер?Сұрау есімдігі: кім? не? неше? қай? қандай? қанша? қалай? қашан? т.б
Жалпылау есімдігі: бәрі, барлық, бара (ада), барша, күллі, бүтін, түгел.
Болымсыздық есімдігі: еш, ешкім, ештеңе, ешбір, ешқайсы, ешқандай, бірде-бір, дәнеңе, түк, дым.
Сілтеу есімдігі: бұл, бұлар, осы, осынау, осылар, сонау, ол, олар, мынау, анау, әне, міне.
Өздік есімдігі: өз.
Белгісіздік есімдігі: бір, әр, әлде, біреу, әрбіреу, әлдебіреу.
Слайд 25Синтаксистік қызметі
Есімдік сөйлем мүшелерінің барлық қызметін атқарады. Яғни бастауыш та,
баяндауыш та, пысықтауыш та, анықтауыш та, толықтауыш та бола алады.
Мысалы: Ол сұраққа жауап бермей аз отырып барып сөйледі.
Слайд 26Етістік
Заттың қимылы мен амалын, жай – күйін білдіретін сөздердің
тобы.
Сұрақтары: не істейді? не істеді? қайтті?
Слайд 29Көсемше
Негізгі қимыл, амалды білдіріп, кейде сол қимыл, амалды айқындап тұратын,жекеше,
көпше болып бөлінбейтін және көбінесе күрделі етістіктің құрамында келетін етістіктің
түрі. Мысалы: Ол маған хат жаз+ып+ты.Көсемшенің үш түрі бар:
Ауыспалы шақтық көсемше (-а, -е, -й)
Өткен шақтық көсемше (-ып, -іп, -п)
Келер шақтық көсемше (-ғалы, -гелі, -қалы, -келі)
Слайд 30Есімше
Бірде етістік, бірде есімдер қызметін атқаратын, есімдерше түрленетін етістіктің түрі.
Есімшенің
жасалуының үш түрі бар:
Өткен шақтық есімше (-қан, -кен, -ған, -ген)
мысалы: ашқан, жеткен, жазылғанАуыспалы шақтық есімше (-а, -е, -й) мысалы: баратын, сөйлейтін, келетін
Келер шақтық есімше (-ар, -ер, -р) мысалы: жазар, келер, айтар
Слайд 31Тұйық етістік
Тұйық етістіктер немесе етістік атаулары етістік түбіріне –у жұрнағы
қосылу арқылы жасалады да, есімдерше тәуелденеді, септеледі, тікелей жіктелмейді, сөйлемде
әр түрлі қызмет атқарады.Тұйық етістік сөйлемнің тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерінің қызметін атқарады: Қайталау – оқу анасы. Жастар техника тілін үйренуде. Ер жігіт Отанын қорғауға міндетті деген сөйлемдерде қайталау – бастауыш, үйренуде – баяндауыш, қорғауға – толықтауыш болып тұр.
Етістіктің басқа түрлеріне айналдыруда –у жұрнағы алынып тасталады.
Слайд 34Үстеу
Заттың қимылы мен ісінің мезгілін, жай – күйін, мекенін және
сынның белгілерін күшейтіп көрсететін сөз табы. Құрамы жағынан екі топқа
бөлінеді: негізгі, мысалы: әрең, тым, тіпті, әдейі т.б. және туынды, мысалы:жаңа-ша, ескі-ше, со-лай, тіке-лей, дау-сыз, жөн-сіз т.б.
Слайд 35Мезгіл үстеу. (Бүгін дем алған тек Жүнісбек қана.)
Бейне үстеу. (Ауыл
іші құлаққа ұрған танадай тына қалды.)
Мекен үстеу. (Артынан Назым келді.)
Мөлшер
үстеу. (Көрдің бе, оның алған мұнша олжасын.)Күшейткіш үстеу. (Асты онша асықпай тұрып ішіңіз.)
Үстеулер мағынасына қарай
Слайд 36Үстеу сөйлемде көбінесе баяндауышқа қатысты болғандықтан, пысықтауыш қызметінде жұмсалады. Мысалы:
Ештен кеш жақсы (мақал). Ең алдымен орнынан Мәулекеш тұрды.
Үстеулер
сөйлемнің басқа мүшелерінің де қызметін атқарады. Мысалы: Әрең, әдейі – үстеулері (бастауыш). Елдің бәрі – осында (баяндауыш). Үйге қайтатын күнім ертең (баяндауыш). Кейініңді қой, ертең жүреміз (пысықтауыш).Үстеудің сөйлемдегі қызметі
Слайд 37Шылау
Өз алдына жеке тұрып толық мағынасы болмайтын, сөйлемде сөйлем мүшесі
қызметін атқара алмайтын, бірақ басқа сөздерге көмекшілік қызмет атқаратын сөздер.
Мысалы: Байжан әрі жылап, әрі айғайлап жіберді.
Слайд 38Өзінің алдындағы сөздің белгілі бір септікте тұруын қажет ететін шылау.
Мысалы:
Күн сайын газет оқып отырамын. Олар клубқа қарай келе жатыр.
Қызу жиналыстан кейін үш-ақ адам қалды.Септеулік шылаулар
Слайд 391. Ыңғайластық жалғаулықтар: мен, пен, бен, сонда, да, де және
т.б.
2. Қарсылықты жалғаулықтар: дегенмен, сонда да, алайда, бірақ т.б.
3. Талғаулықты
жалғаулықтар: не, кейде, мейлі, әлдеңе т.б.4. Себеп – салдар жалғаулықтар: өйткені, сол себепті, сол үшін т.б.
5. Шартты жалғаулықтар: егер, егер де, әйтпесе т.б.
Жалғаулық шылаулар
Слайд 401. Сұраулық: ма, ме, ба, бе, па, пе, ше
2. Шектік:
-ақ, ғана
3. Лептік: -ай, -ау
4. Күдіктік: -мыс, -міс, -ды
Демеулік шылаулар
Слайд 43Еліктеу сөздер
Өмірде ұшырайтын сан алуан құбылыстар мен заттардың бір-бірімен қақтығысуынан,
соқтығысуынан туатын және жан-жануарлардың дыбыстау мүшелерінен пайда болатын дыбыстарға еліктеуден
шыққан сөздер.Мысалы: Сырт-сырт етіп жас сүйек сынды.
