Слайд 11
Су мен электролиттер алмасуы.
Слайд 2
Су мен электролиттер алмасуының бұзылыстары
1
бөлім
2
Слайд 3Дәрістің жоспары:
Су алмасуының тепе-теңдігі туралы түсінік;
Су алмасуы бұзылыстарының түрлері;
Гипогидрия, түрлері,
пайда болу себептері;
Гипогидрия түрлерінің өту ерекшеліктері;
Гипергидрия, түрлері, пайда болу себептері;
Ісіну,
анықтама;
Ісіну дамуына әкелетін факторлар;
Ісінудің маңызы.
Слайд 4
Судың мөлшері:
Ересек адам денесінде – 60 %;
жаңа туған нәрестелерде
– 80 %
Судың организмде бөлінуі:
Жасушалар ішінде 70%
Жасушалар сыртында 30%, оған:
а)
тінаралық су;
ә) тамыр ішіндегі су;
б) эпителий жасушаларымен дене қуыстарына шығарылатын су – жатады.
Слайд 5ЖАСУША ІШІЛІК БӨЛІМ
70%
Жасуша сыртындағы бөлім
30%
ЖАСУША АРАЛЫҚ СУ
ТАМЫР ІШІЛІК СУ
ҚУЫСТАРДАҒЫ СУ
K:Na=
20:1
K:Na=
1:20
Слайд 6Денеде су алмасуы электролиттердің алмасуымен тығыз байланысты
Электролиттер – деп электр
дәрменді химиялық элементтерді айтады (мәселен, Na+, K+, CL-, Ca2+ т.б.).
Электролиттер
дене сұйықтарында осмостық қысым туындатады.
Слайд 7Осмостық қысым – деп электролит-тердің аз жағынан көп жағына қарай
суды белгілі бір қабық арқылы сорып алу күшін айтады.
NaCL 5%
NaCL 1%
Су
Су
Слайд 8Дене сұйығында осмостық қысымды судың мөлшеріне шағып есептейтіндіктен оны осмолялдық
деп, Рмосм/кг суға өлшемімен белгілейді
Қан сұйығының осмолялдығын анықтау өрнегі:
Росм =
2 х [Na+] +[глюкоза мг%] : 18 + зәрнәсіл мг% : 2,88.
қалыпты Росм = 280-290 мосм/кг Н2О
Слайд 9* денедегі су алмасуының реттелү тетіктері
Ми қыртысы
Бүйрек үсті безі
Физиологиялық шығарылу
Шартты-рефлекстік
факторлар
Ауыз
қуысындағы
рецепторлар
барорецепторлар
тіндік
осморецепторлар
АДГ
АКТГ
адрено-
гломеруло-
тропин
Дербес жүйке
жүйесінің
бөлімі
гипофиз
ренин
әлдостерон
Na+мен судың кері
сіңірілуі
Гипоталамустың
вентро-медиалдық
бөліміндегі шөл орталығы
3
Қан тамырларының көлемдік рецепторлары
Тер бездері
бүйрек
Слайд 10Мына өмірде, жүрегіңде,
Бойыңда ыстық қан барда,
Болмысты да, болмасты да,
Болады деп
арманда!
(Мұқағали Мақатаев)
Слайд 11* Осмостық қысым реттелүінің негізгі зандылықтары
Денеде су азаюы
Тамыр ішілік
сұйық
көлемі
АЗАЮЫ
Осморецептор
лардың
қозуы
АДГ
Бүйректе судың кері сіңірілуі
ангиотензин II
әлдостерон
Na мен судын
тұтылуы
Шөл
орталығы
Барорецепторлардың
қозуы
денеде су балан-
сының қалып
тасуы
4
Осмосмостық
қысым
Слайд 12вазопрессиннің функциялық әсері(антидиурездік гормон– АДГ)
осмостық
қысым (ОҚ)
АҚ
АҚК
АДГ
Тегіс салалы
ет талшықтары
жиырылуы
АҚ
гипофиз
Судың
кері
сіңірілуі
күшеюі
Қан тамыр
қан тамыр
бүйрек
Айналымдағы қан көлемі
диурез
7
Слайд 13Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының
шумақты бөлігі
ангиотензин II
ангиотензин III
АКТГ
гиперкалиемия
Әлдостерон
өндірілуін күшейтейтін факторлар.
( А.В.Атаман бойынша)
ӘЛДОСТЕРОН
9
РЕНИН
Слайд 14Ренин өндірілуін күшейтетін тетік.
Бүйректе қан айналымның
азаюы
Бүйрек ишемиясы
ЮГА
ренин
8
Әлдостерон
өндірілуі
күшеюі
Бүйректе Na+
кері сіңірілуі артуы
Слайд 15Су балансы:
Су теңгерілімі немесе балансы – деп органи-змге түскен су
мен одан шығарылатын судың арасында тепе-теңдіктің болуын айтады.
Слайд 16Су балансы:
Түсетін су:
Шығарылатын су:
=
● сусындармен 1,2
л
● тамақпен 1,0
л
● зат алмасула
рынан өндірілетін
су 0,3 л
●Несеппен 1,4 л
●Термен 0,5 л
●Деммен 0,5 л
●Үлкен дә-
ретпен 0,1 л
Жинағы: 2,5 л.
Жинағы: 2,5 л.
Слайд 17Су балансының өзгерістері
Су балансы:
Организмнен шығарылатын судың оған түсетін судан
кем болуын оң балансы дейді
Организмнен шығарылатын судың оған түсетін судан
артық болуын теріс балансы дейді
Слайд 18Су алмасуы бұзылыстарының түрлері:
Су алмасу бұзылыстары:
Денеде судың азаюы
(гипогидрия, гипогидратац-ия, эксикоз)
Денеде
судың көбеюі (гипергидрия, гипергидратация)
Слайд 19Гипогидрияның пайда болу себептері:
Гипогидрия
Су организмнен көп шығарылуынан
Су организмге аз
түсуінен
Слайд 21Судың артық шығарылуы:
Қансырау;
Іш өту;
Құсу;
Қатты терлеу;
Несеп көп шығарылуы (полиурия);
Тері бүліністері (экзема,
күйік);
Гипервентиляция, гиперсаливация -кездерінде байқалады.
Слайд 22Организмнен шығарылатын су мен электролиттердің арақатынасы бойынша:
Гипогидрия
Гипотониялық (гипоосмостық) немесе
тұз тапшылықты
Изотониялық (изоосмостық)
Гипертониялық (гиперосмостық) немесе су тапшылықты
Слайд 23Изотониялық гипогидрия: су мен электролит-тердің бір шамада (мәселен, қансырау кезінде)
артық шығарылуынан дамиды.
Гипотониялық гипогидрия: судан басым элек-тролиттердің артық шығарылуынан (мәселен,
көп құсу, іш өту, қатты терлеу т.б. кездерінде) байқалады.
Гипертониялық гипогидрия: судың электро-литтерден басым артық шығарылуынан (мәселен, қантсыз диабет, гипервентиляция, гиперсаливация кездерінде) дамиды.
Слайд 25Гипогидриялардың патогенезі
Жасушалар сыртындағы сұйық азаюынан:
Қан қоюлануы
Қан қысымы төмендеуі
Тіндерде майда қанайналым
бұзылуы
Гипоксия
Мый мен жүрек қызметтері бұзылуы
Бүйрек ишемиясы
Несеп сүзілуі азаюы
Тырыспа-селкілдек, елес,
кома дамуы
Гиперазотемия
Слайд 27Гипо- және гипертониялық гипогидриялардың айырмашылықтары:
Слайд 28Гипергидрия
- денеде судың артық тұтылып қалуы.
Дене қуыстарында су жиналуын
шемен-дік дейді.
Судың тінаралық кеңістіктерде жина-луын ісіну дейді.
Слайд 29Гипергидрия пайда болу себептері:
Гипергидрия
Су мен электролиттер алмасуының жүйкелік -эндокриндік
реттелуі бұзылыстарынан
Қан мен тіндер арасында су алмасуының бұзылыстарынан
Бүйрек қызметі жеткіліксіздігінде
судың организмнен аз шығарылуынан
судың организмнен аз шығарылуынан
Слайд 30Гипергидрияның патогенездік түрлері
Слайд 32Гипотониялық гипергидрияның патогенезі
Несеп аз шығарылуынан судың организмде тұтылуы
Қан сұйылып,
оның көлемі көбеюі (олигоцитемиялық гиперволемия)
Жасушалар сыртында осмостық қысым төмендеуі
Цитолиз, гемолиз
Гемоглобинурия
Бүйрек қызметінің жеткіліксіздігі
Гиперазотемия
Бас ауыруы, жүрек айну, құсу, тырыспа-селкілдек, кома
Мый қызметі бұзылуы
Бас сүйек ішінде қысым көтерілуі
Жасушалардың ісінуі
Слайд 33Ісіну
Қылтамырлардың қабыр-ғалары арқылы қан мен тіндердің арасында су алмасуының бұзылыста-рынан
судың тін аралық кеңістіктерде жиналып қалуы.
Слайд 34Судың қылтамырлар қабырғасы арқылы алмасуы
Артериалық жақ
Веналық жақ
Судың тамыр сыртына сүзілуі
Судың
кері сіңірілуі
Слайд 35 Тіндер мен қылтамырлар арасындағы су алмасуы
артериалық бөлік
көктамырлық бөлік
тін
Гидростатикалық
Р = 35 мм Hg
Онкотикалық Р = 22 мм Hg
Гидростатикалық Р = 12 мм Hg
Тіннің тығыздығы = 6 мм Hg
Тіндегі онкотикалық қысым = 10 мм Hg
H2O
Онкотикалық Р = 22 мм Hg
Н2О
13
Слайд 36направление
тока лимфы
Қ ылт а м ы р л а р
* Ісіну дамуының негізгі тетіктері
интерстиций
Лимфа ағуына бөгет
А
Б
В
Г
Д
Гидростатика
лық қысым
көтерілуі
Hg
онкотикалық
қысым төмендеуі
ОҚ
ОсҚ
14
лимфа
тамыры
тамыр қабырға
сының
өткізгіштігі
көтерілуі
Слайд 37
Ісінулер дамуына әкелетін факторлар:
Гемодинамикалық;
Онкотикалық;
Қан тамырлық;
Тіндік;
Лимфогендік;
Жүйкелік-эндокриндік
Слайд 38Гемодинамикалық фактор
қылтамырлардың көк тамырлық бөлігінде гидростатикалық қысымның көтерілуі
Слайд 39Онкотикалық фактор
гипопротеинемияның нәтижесінде қанның онкотикалық қысымы төмендеуі
Слайд 40Тіндік фактор
алмасу өнімдерінің, нәруыздар, электролиттер жиналуының нәтижесінен тіндерде онкоти-калық және
осмостық қысымның көтерілуі
NaCL
Слайд 41Қан тамырлық фактор
Қылтамырлар қабырғасының өткізгіштігі көтерілуі
Слайд 42Лимфа ағып кетуінің қиындауы
жүрек қызметі жеткіліксіздігі нәтижесінде қуыс көктамырларда қысым
көтерілуінен немесе филярий атты құрттармен бітелуінен
Лимфа тамыры
Слайд 43Жуйкелік-эндокриндік фактор
Бүйрек үсті бездерінің сырт-қы қабатында әлдостерон мен гипоталамуста анти-диурездік
гормон артық өндірілуінен денеде натрий мен су тұтылып, ісіну дамиды.
Слайд 44Бүйрек үсті бездері сыртқы қабатының
шумақты бөлігі
ангиотензин II
ангиотензин III
АКТГ
гиперкалиемия
Әлдостерон
өндірілуін сергітетін
факторлар
ӘЛДОСТЕРОН
9
Слайд 45Әлдостерон бүйректе нефрон өзекше-лерінің эпителий жасушаларында натрийдің несептен кері қанға
сіңірілуін арттырады. Содан натрий қанда көбеюден гипоталамуста осморецептор-лар қоздырылып антидиурездік
гормон өндірілуі көбейеді.
Слайд 46вазопрессиннің функциялық әсері(антидиурездік гормон– АДГ)
осмостық
қысым (ОҚ)
АҚ
АҚК
АДГ
Тегіс салалы
ет талшықтары
жиырылуы
АҚ
гипофиз
Судың
кері
сіңірілуі
күшеюі
Қан тамыр
қан тамыр
бүйрек
Слайд 47АДГ
АТФ цАМФ нәруыздардың фосфорлануы су өзекшелерінің ашылуы
фосфолипид
ИТФ + ДАГ миоциттерге кальций иондары енуі көбеюі
тамыр қабырғасы жиырылуы
АЦ
Нефрон өзекшесінің эпителий жасушасы
Тамыр қабырғасының тегіс ет жасушасы
Фосфолипаза С
Слайд 48Отандастар, ойлайықшы, ойымызға лайық,
Құласақ та, тек биіктен,
Құзға барып құлайық!
Бықсып жанған
қоламта емес,
Артымызда шоқ қалсын.
Болашақтың ошағында,
Біз тұтатқан от жансын!
(Мұқағали Мақатаев)
Слайд 49Ісінудің түрлері:
Ісіну
Жүректік
Қабыну
лық
Бүйректік
Нейрогендік
Лимфогендік
Уыттық
Ашығу
лық
Аллергия
лық
Бауырлық
Слайд 50Жүректік ісінудің патогенезі
Жүрек әлсіреуі
Веналарда қан іркілуі
Гипернатриемия
Қылтамыр-ларда қан қысымы көтерілуі
Лимфа
ағып кетуі баяулауы
Бауыр қызметі бұзылуы
Ісіну дамуы
Жүрек шығарымының азаюы
Гипоксия
Бүйрек ишемиясы
Әлбумин
түзілуі азаюы
Ацидоз
Ренин түзілуі
Әлдостерон түзілуі
Вазопрессин түзілуі
Судың несептен кері сіңірілуі
Тамыр өткізгіштігі көтерілуі
Онкотикалық қысым төмендеуі
Слайд 51Бүйректік ісінудің патогенезі
Бүйрек аурулары
Нефроздық синдром
Вазопрессин түзілуі
Ісіну
Олигоанурия
Судың тамыр сыртына
сүзілуі
Тамыр ішінде онкотикалық қысым төмендеуі
Гипопротинемия
Протеинурия
Бүйрек қызметі жеткіліксіздігі
Нефрит
Қан
көлемі артуы
Гидростатикалық қысым көтерілуі
Бүйрек ишемиясы
Ренин түзілуі
Гипернатриемия
Судың несептен кері сіңірілуі
Слайд 52Қабынулық ісінудің патогенезі
Қабыну ошағында
Тіндерде коллоидтық-осмостық қысым көтерілуі
Майда көктамырлар мен қылтамырларда
қан іркілуі
Қылтамырлар қабырғасының өткізгіштігі көтерілуі
Тамырлық фактор
Гемодинамикалық фактор
Тіндік фактор
Слайд 54Ісінудің түрін анықтауға арналған алгоритмі (Харрисон)
Жергілікті ісіну
Бар, веналық қан
мен лимфаның іркілуі,
жергілікті тін зақымдануы
Жоқ
Альбумин 2,5 г/дл аз
Бар,
тамақта нәруыздар аздығы, нефроздық
синдром, бауыр циррозы
Жоқ
Мойын көк тамырларының толуы, жүрек шығарымының азаюы
Бар
Жүрек жеткіліксіздігі
Жоқ
Гиперазотемия
Бар
Бүйрек қызметінің сүлде жеткіліксіздігі
Жоқ
Мүмкін дәрілік ісінулер
Слайд 55Ісінудің маңызы:
Ісінудің жағымсыз жақтары:
айналасындағы тіндерді қысып, оларда қанайналымды бұзуы;
тіндердің оттегімен
және қоректік заттармен қамтамасыз етілуін азайтуы;
тіндердің жұқпаларға төзімділігін төмендетуі;
тіндерде дистрофия
дамып, артынан дәнекер тіндер өсіп кетуі, беріштену дамуы;
ісінулік сұйық тіршілікке маңызды ағза қуыстарында жиналудан олардың қызметтері бұзылуы.
Слайд 56
Ісінудің жағымды жақтары:
организм сұйықтарында осмостық қысымның тұрақтылығын ұстап тұруы;
қанда еріген
уытты заттардың сұйықпен бірге тамыр сыртына шығуына және жергілікті тінде
ұсталып тұруы;
улы заттарды сұйылтып, олардың дерт туындататын әсерін әлсіретуі;
қабыну ошағынан зиянды заттардың қанға жайылып тарауынан сақтандыруы;
Ісінулік сұйықпен бірге бактерия жойғы заттар мен антиденелер қабыну ошағына шыға-рылуы.