7 - Д әріс: Имунитет. Иммунитеттің түрлері және механизмдері. Организмнің

жүйесінің жалпы сипаттамасы. Қорғаныстың бейспецификалық факторлары. Антигендер.
Дәріскер
аға оқытушысы Бармакова Алма

Мансуровна

жасушалары.
Адам организмінің бейспецмфмкалық қорғаныс факторлары.
Антигендер.
Антигеннің негізгі қасиеттері.
Антиген типтері.
Антигеннің құрылысы.
Антиген түрлері.

адам организмін жұқпалы аггенттерден және басқа генетикалық жат антигендерден қорғауға

бағытталған биологиялық үрдістердің жиынтығы. Иммунитеттің негізгі қызметі – «өзінікін» «бөтеннен» ажырату.
Иммунитет типтері:
инфекциялық
қатерлі ісікке қарсы
трансплантациялық

қоздыратын микроорганизмдерді адам организмінің қабылдамаушылығы (мерезбен жануарлар ауырмайды, құстар обасымен

адамдар ауырмайды).
Жүре пайда болған иммуниет адамдардың өмір сүру барысында қалыптасады:
табиғи белсенді иммунитет стерильді (иммунитет пайда болғаннан кейін организм микробтардан толық арылады) және стерильсіз (иммунитет пайда болғанмен организмде микроб сақталған) деп бөлінеді.

шектейді).
Температуралық реакция (жоғары температура микробтарды өлтіреді).
Тіндерде зат алмасу және рН-тың

өзгеруі.
ОЖЖ-нің тиісті орталықтарының қозуы немесе тежелуі.
Секреторлық және экскреторлық үрдістер (жөтел, қақырық, несеппен бөліп шығару
Адам денесінің қалыпты микрофлорасының қорғаныстық әсері.

еркін ағзалар мен жасушалардың бірлестігі. Әрбір организмнің меншікті биологиялық ерекшелігін

қамтамасыз ететін кешенді жүйе.

Иммундық жүйенің ерекшеліктері:
жасушалары бүткіл организмде таралған,
жасушалары қан айналымында тұрақты болып тұрады,
тұрақты түрде антиденелер түзіп отырады,
10 ^12 дәрежедегі лимфоидты жасушалардан тұрады,
жалпы салмағы – 1,5-2 кг,
орталық нысан (фигура) – лимфоцит

2. Сүйек кемігі
Шеткейлік: 1. Көкбауыр

2. Лимфа түйіндер
3. Лимфалық фолликулалар
4. Пейер түйіншектері
5. Пирогов сақинасы
6. Аппендикс

спецификалық иммунды жауап беру қабілеті болады (лимфоциттер).
Қосымша жасушалар (антигенпрезенттеуші) -

жат жасушаларды өзінікінен ажыратып, оларды иммунды компетентті жасушаларға ұсынады.
Антидене - спецификалық қорғаныс жасушалар - организмнің меншікті компетенттерін бөтен элементтерден ажыратып, оларды жояды.Кан сарысуынын Гамма-глобулиндерынде жатады,оларды Иммундыглобулиндер деп атайды

киллерлер ( лимфокиндер бөледі, АГ танып, жояды)
Т-супрессорлар (АГ байланыстырады, Тх-

белсенділігін басады)
Т-хелперлер (басқа типтегі жасушалардың синтезделуіне және В л/ц-дің антидене шығаруына әсер етеді).

үшін қатысады
В л/ц-тер дифференциацияланады плазматикалық жасушаларға айналады олар антиденелер өндіреді
В

л/ц-тер папуляциясы:
В1- пейер түйіршіктерінде алғашқы дифференциациясы болады плазматикалық жасушалар Ig М синтездейді.
В2 сүйек кемігінде алғашқы дифференциациясы болады Ig-ның басқа кластары синтезделеді.

Олар микроб бар-жағына қарамастан кез келген организмде әр түрлі дәрежеде

тұрақты түрде болады;
Микробтардың енуіне тоықауыл жасайды және/немесе оларды жоюға қатысады.
Сыртқы тосқауылдар ( тері,шырышты қабаттар, қалыпты микрофлора).
Ішкі тосқауылдар ( лимфа түйіндер, тіндік және жасушалық тосқауылдар).
Жасушалық тосқауылдар ( фагоциттер, табиғи киллер- ЕК).
Гуморальдық факторлар ( лизоцим, комплемент, цитокиндер, интерферон т.б.)

қабат түзуі)
антогонизм
иммундық жүйенің жетілуіне әсер етеді

болуы
Жасуша ішілік қорытылу

лимфоцит тәріздес жасушалар популяциясы. Вирустарға, ісік жасушаларына, қарапайымдыларға қарсы әсер

етеді.

Мононциттер және тіндік макрофагтар бөліп шығарады. Гр (+) бактерияларға айқын

әсер етеді.
Компонент жүйесі- қан сарысуының құрамында 20- дан астам реттеуші ақуыздардан тұрады ( С1,С2,С3... деп белгіленеді).
Комплементтің белсендірілуі (активация) жолдары:
классикалық ( инфицирлеуші фактор-АГ+АД кешені).
альтернативтік ( АГ+АД қатыспайды, бактерияларды полисахаридтері және ЛПС-нің есебінен жүреді).

(интерлейкиндер – ИЛ-1, ИЛ-2, ИЛ-3..., интерферондар, өсу факторлары), оларды организмнің

әртүрлі жасушалары өндіреді; басқа немесе осы топқа жататын жасушалардың функциясына әсер ету қабілеті болады.

қарамастан адам организміне енгенде спецификалық иммундық реакция қоздыратын және оның

атқарылуына қатысатын органикалык биополимер.
Антигенге тән қасиеттер.
Жаттылығы ( чужородность)
Антигенділігі генетикалық ақпарат тасымалдай
Спецификалығы алатын химиялық құрамымен байланысты
Иммуногенділігі
Белок (ақуыз) табиғаты
Молекулалық салмағының жоғары болуы
Коллоидты жағдайда болуы

әсер етеді және олармен спецификалық реакцияларға түседі микроорганизмдер, олардың бөлшектері,токсинндері,ферменттері

т.б глюцидо-липидті-протеинді кешендер
Құнсыз (неполноценные) антигендер-гаптендер-АД түзілуіне себепкер бола алмайды,бірақ дайын АД-мен реакциаға түсе алады (липиттер,глюцидолипитті кешендер-төменгі малекулалы ақуыздық табиғаты жоқ заттар).
Жартылай гаптендер – АД синтезделуіне қатыспайды және спецификалық реакция бере алмайды, бірақ спецификалық АД – ді тосқауылдау қабілеті бар (химиялық радикалдар: хлор, йод, бром, тб.)

(иммуногендік) қасиетін анықтайды.
Ақуыз беткейінде орналасқан амин қышқылды қалдықтар –

спецификалығын анықтайды, оларды детерминантты топ немесе эпитоп деп атайды. Антигеннің құрамында бірнеше детерминантты топтар болуы мүмкін.

ортақ антигендер. Мысалы форсман антигені – теңіз шошқасы мен қойдың

эритроцидтері және салмонеллаларға ортақ антиген табылған.
Айқас реакция беретін антигендер (АРА - ПРА) – бірқатар микроорганизмдерден және адамдардың тіндерінен табылған. Мысалы : гемолитикалық стрептококк, миокард және бүйрек АГ-де ұқсастық бар. Сондықтан гемолитикалық стрептококк ревмокардит және гломерулонефрит ауруларын асқындыруға себепкер болады.
Изоантигендер – осындай антигендер бойынша әрбір жеке дараны немесе топтарды бір-бірінен ажыратады (қанның АВО жүйесі).
Қатерлі ісік антигендері – онкогендік трансформация нәтижесінде жасушаларда пайда болады.
Аутоантигендер - әртүрлі факторлардың әсерінен (инфекция, ісікке, күйікке шалдығу, радияция мен зардаптану, тб.) организм жасушаларының қалыпты құрамы өзгеріп жат антигенге айналады. (аутоиммунды паттологиялар)
HLA (human leicocyte antigenes) – гистиосәйкестіктің басты кешенінің антигені (орган алмастырғанда маңызы оте зор).

термостабильді Н-АГ (ақуыз)
Капсулалық – термобильді К-АГ (күрделі кешен)
Вируленттілік антиген –

Vі-АГ (күрделі кешен)
Вирустық АГ – нуклеокапсидпен немесе сыртқы қабықшасының гликопротейдтерімен байланысты.

қою үшін.
Иммунитет құбылыстарын зерттеу үшін.
Әртүрлі биологиялық препараттар (диагностикумдар,

антигендер, аллергендер, вакциналар, сарысулар, тб.) дайындау үшін.
Генетикалық өзгергіштіктерді байқау үшін.