Разделы презентаций
- Разное
- Английский язык
- Астрономия
- Алгебра
- Биология
- География
- Геометрия
- Детские презентации
- Информатика
- История
- Литература
- Математика
- Медицина
- Менеджмент
- Музыка
- МХК
- Немецкий язык
- ОБЖ
- Обществознание
- Окружающий мир
- Педагогика
- Русский язык
- Технология
- Физика
- Философия
- Химия
- Шаблоны, картинки для презентаций
- Экология
- Экономика
- Юриспруденция
№4 Дәріс Өзендердің қоректенуі және су режимі. Өзендердің мұздық режимі Қазақ
Содержание
- 1. №4 Дәріс Өзендердің қоректенуі және су режимі. Өзендердің мұздық режимі Қазақ
- 2. Қарастырылатын сұрақтар:Өзендердің қоректенулерінің түрлері және су режимінің
- 3. Слайд 3
- 4. Слайд 4
- 5. Өзендердің 4 қоректену типі бар:жаңбыр суымен;қар суымен;жерасты сулары арқылы;мұздықтармен;
- 6. Жылы климат жағдайында өзендер үшін қоректенудің ең
- 7. Әрбір жаңбыр түскен жауын-шашын қабатымен (мм), ұзақтығымен
- 8. Орташа ендіктерде өзендердің су қоректенуінің негізгі көзі
- 9. Жерасты суы жер асты және өзен суларының
- 10. Мұздықтармен қоректенетін өзендер биіктаулы мұздықтармен және қар
- 11. Су режимі – өзендердің гидрологиялық жағдайы заңдылықтарының
- 12.
- 13. 00,511,52-0,5-1-1,5-2 2019201420092004199919941989198419791974196919641959t, жылдарӨзеннің көпжылдық ағынының өзгерісі
- 14. 201520051995198519751965195519451935120014001600180020002200240026002800- ҚР су ресурстары- 1941-1977 (қалыпты)- 1978 - 2010Ескерту: мысал ретінде ұсынылған1950км3/жыл2150
- 15. Нұра өзеніТунгус өзеніВятка өзеніТомь өзеніВасюган өзеніа) қазақстандық
- 16. Өзен бассейні үшін қарапайым су балансы теңдеуіY
- 17. Ағынның жыл ішіндегі таралуы - белгілі-бір өзеннің
- 18. Q, м3/сАйларIIIIIIXIXII······- жерасты суымен қоректену- қар суымен
- 19. ТМД елдеріндегі өзендердің қоректенуі
- 20. Қазақстанның өзендерін қоректенуіне қарай қар- жаңбыр суымен
- 21. Ұсынылатын әдебиет көздері:Ж.Достай. «Жалпы гидрология». Оқу құралы.
- 22. Скачать презентанцию
Қарастырылатын сұрақтар:Өзендердің қоректенулерінің түрлері және су режимінің фазаларыАғынның мезгілдер бойынша жыл ішіндегі таралуыТМД елдеріндегі өзендердің қоректенуі және ағынның жыл ішіндегі таралуы
Слайды и текст этой презентации
Слайд 1№4 Дәріс
Өзендердің қоректенуі және су режимі. Өзендердің мұздық режимі
Қазақ ұлттық
аграрлық университеті
Слайд 2Қарастырылатын сұрақтар:
Өзендердің қоректенулерінің түрлері және су режимінің фазалары
Ағынның мезгілдер бойынша
жыл ішіндегі таралуы
ТМД елдеріндегі өзендердің қоректенуі және ағынның жыл ішіндегі
таралуы
Слайд 6Жылы климат жағдайында өзендер үшін қоректенудің ең ыңғайлы түрі –
жаңбыр суымен қоректену. Амазонка, Ганг және Брахмапутра, Меконг сияқты ірі
өзендердің ағуы негізінен жаңбыр суларымен қалыптасады.Маңызы жағынан - қар суымен қоректену. Оның үлесі жалпы қоректенудің 1/3 құрайды.
Өзенге түсетін су көлемі бойынша - жерасты суымен қоректену (Орта есеппен өзен су ағысы көлемінің 30%-ын құрайды).
Өзендердің қоректену маңыздылығы бойынша соңғы орында - мұздықтармен қоректену (әлемнің өзендерінің 1%-ға жуығы).
Слайд 7Әрбір жаңбыр түскен жауын-шашын қабатымен (мм), ұзақтығымен (минут, сағат, тәулік),
түсу қарқындылығымен (минутына мм, сағатына мм) және таралу көлемімен (км2)
сипатталады. Осы сипаттамаларға байланысты жаңбырларды, нөсерлі және ақ жауын деп бөлуге болады.Жауын-шашынның қарқындылығы, таралу аумағы және түсу ұзақтығы өзен ағынын қалыптастырудың және жер асты суларын толықтырудың көптеген ерекшеліктерін анықтайды.
Жауын-шашынның таралу аумағы мен өзеннің барлық бассейнінің ауданы арасында қарым-қатынас көп болған сайын, су тасқыны болуы мүмкін. Сол себепті мұндай жағдай көбінесе тек шағын және орта өзендерде болады.
Ауа ылғалдылығы аз болған сайын және топырақтың құрғауы жаңбырдың түсуі кезінде булану мен инфильтрацияға су шығыны соғұрлым көп кетеді және жаңбыр ағынының шамасы соғұрлым аз болады.
Ауа температурасы төмен болған кезде ылғалды топыраққа түсетін жаңбыр суы жауынның үлкен шамасын береді.
Слайд 8Орташа ендіктерде өзендердің су қоректенуінің негізгі көзі қар жамылғысында жинақталатын
сулар болып табылады.
Қар суы түскен қардың тығыздығы (кг/м3) мен қар
жамылғысының қалыңдығына (см) байланысты болады.Қар жамылғысындағы су қоры өзен бассейнінің ауданы бойынша әдетте біркелкі емес – жер биіктігіне, баурайлардың экспозициясына, рельефтің кедір-бұдырлығына, өсімдік жамылғысының және т. б. әсеріне байланысты бөлінеді.
Су беру қар ерігеннен кейін басталады және қардың физикалық қасиеттеріне – түйіршікті, капиллярлы қасиеттерге және т. б. байланысты.
Слайд 9Жерасты суы жер асты және өзен суларының өзара іс-қимыл сипатымен
анықталады. Яғни, өзендегі су деңгейінің жағдайына, топырақтың су өткізгіштік қасиетіне,
өз кезегінде өзеннің су режимінің фазасына және гидрогеологиялық жағдайларға, жер асты суларының деңгейіне байланысты.Жерасты суымен қоректену көбінесе судың сабасына түсу кезеңінде (межень) жүреді.
Су тасқыны кезінде өзендегі су деңгейі, әдетте, жер асты суларының деңгейінен жоғары болады. Сондықтан осы уақытта өзен жер асты суларын қоректендіреді.
Слайд 10Мұздықтармен қоректенетін өзендер биіктаулы мұздықтармен және қар жамылғылы аудандарда болады.
Өзен
бассейнінің жалпы ауданындағы мұздықтардың үлесі көп болған сайын, өзен ағысының
мұздықтармен қоректену үлесі соғұрлым жоғары болады.Бұл әсіресе өзеннің таулы аймағының жоғарғы бөлігіне тиесілі.
Слайд 11Су режимі – өзендердің гидрологиялық жағдайы заңдылықтарының кеңістіктік-уақыттық өзгеруі.
Су режимі
фазалары:
Судың сабасына түсу кезеңі (межень);
Сел жүру кезеңі;
Су тасу кезеңі;
Слайд 130
0,5
1
1,5
2
-0,5
-1
-1,5
-2
2019
2014
2009
2004
1999
1994
1989
1984
1979
1974
1969
1964
1959
t, жылдар
Өзеннің көпжылдық ағынының өзгерісі
Слайд 142015
2005
1995
1985
1975
1965
1955
1945
1935
1200
1400
1600
1800
2000
2200
2400
2600
2800
- ҚР су ресурстары
- 1941-1977 (қалыпты)
- 1978 - 2010
Ескерту: мысал
ретінде ұсынылған
1950
км3/жыл
2150
Слайд 15Нұра өзені
Тунгус өзені
Вятка өзені
Томь өзені
Васюган өзені
а) қазақстандық тип
б) шығыс –
европалық тип
в) батыс – сібірлік тип
г) шығыс – сібірлік тип
д)
алтайлық типКөктемгі су тасу кезеңіндегі
өзеннің су режимінің типі
Слайд 16Өзен бассейні үшін қарапайым су балансы теңдеуі
Y = X -
Z ± Δu
X
Z
Y
X - жауын-шашын
Z - булану
Y - су
ағыныΔu - өзен бассейніндегі су қорының өзгеруі
Слайд 17Ағынның жыл ішіндегі таралуы - белгілі-бір өзеннің қоректену көзіне
байланысты
жылдық ағынмен қамтамасыз етілуі және өзгерісі.
Ағынның жыл ішіндегі таралуы (маусым,
айлар, декадалар бойынша) өзеннің су режиміне тән ерекшеліктерін көрсетеді, қоректену көздеріне және жыл бойы су балансы элементтерінің арақатынасының өзгеруіне байланысты болады.Ағынның жыл ішіндегі таралуы (күзде, қыста, көктемде және жазда) ағынның заңдылығын білдіреді. Дегенмен климаттық жағдайға байланысты аудан үшін белгілі бір маусымның ұзақтығы әр түрлі, демек, маусым бойынша ағын көлемі бірдей емес.
Слайд 18Q, м3/с
Айлар
I
II
III
XI
XII
···
···
- жерасты суымен қоректену
- қар суымен қоректену
- жаңбыр суымен
қоректену
лимит маусымы
(көктем)
лимит кезеңі
егіншілік, кеме
қатынасы
қыс кезеңі
(ГЭС, сумен
қамту үшін)
А
Б
В
Слайд 20Қазақстанның өзендерін қоректенуіне қарай қар- жаңбыр суымен және қар суымен
қоректенетін өзендер деп екі типке бөлуге болады;
Қар-жаңбыр суымен қоректенетін өзендері
(Есіл, Тобыл) көктемде тасиды, сәуір-мамыр айларында жылдық ағынның 50%-ы ағып өтеді;Қар суымен қоректенетін өзендерінің (Нұра, Жайық, Сағыз, Жем, Торғай және Сарысу) жылдық ағынының 98%-ы көктемгі қысқа уақытта ағып өтеді;
Қар суымен және мұздықтармен қоректенетін өзендерінің (Сырдария, Іле, Қаратал және Ертіс) көктемнің 2-ші жартысы мен жазда тасиды;
Слайд 21Ұсынылатын әдебиет көздері:
Ж.Достай. «Жалпы гидрология». Оқу құралы. Алматы, 2011ж
Омаров Қ.Ә.
«Гидрология». Оқу құралы. Қызылорда, 2010ж
Исмаилова К.Б. «Жалпы гидрология». Электрондық оқулық.
Жетісай, 2013жМихаилов В.Н., Добролюбов С.А. Гидрология. Учебник. Москва.: Берлин 2017
Шамова В.В. Гидрология. Учебник. М.: изд-во НГАВТ., 2010
