ҚР ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА

Критерилері.

Орындаған: Өмірханқызы А
Топ: 006-1
Тексерген: Есентаева С.Б

Алматы 2016 ж.

ОЖЖ сананың прогрессирлей өшуімен жүретін , сыртқы орта тітіркеністеріне жауап

бермейтін, өмірлік маңызды ағзалардың, тыныс алу және жүрек қан тамыр жүйесінің бұзылыстарымен жүретін жедел басталатын ауыр потологиялық жағдай. Яғни ОЖЖ қызметінің нашарлауы (әрі қарай ми өлімі) тек сонаның сөнуімен емес, сонымен қатар арефлексиямен және өмірлік маңызды ағзалардың реттелуінің бұзылыстарымен жүреді. Кома жеке ауру емес; ол ОЖЖ қызметінің бұзылысы немесе ми тінінің зақымдалуы (бас миының ауыр жарақаты) нәтижесінде дамиды.

зақымдануына байланысты ОЖЖ қызметінің бұзылуы жатыр.
Жарақаттық кома (лат. coma

traumaticum) — бас сүйек ми жарақаты кезінде орын алады.
Эпилептикалық кома (лат. coma epilepticum) — эпилепсиялық ұстамалар кезінде дамиды.
Апоплектикалық кома (лат. coma apoplecticum) — ми қан айналымының жедел бұылыстарында дамиды.
Менингеалды кома (лат. coma meningeale) — инфекциялық менингиттерде интоксикация нәтижесінде дамиды.
Апоплектиформды кома (лат. coma apoplectiforme) — екіншілік ми қан айналымының бұзылыстарында дамиды (Мысалы, миокард инфаркты).
Ісіктік кома — ми және оның қабықтарының ісіктерінде дамиды.

КЛАССИФИКАЦИЯСЫ.

сәулесі,мұздау ;
•    барометрлік қысым өзгеруі;
•    токсиндер — алкоголь және

оның суррогаттары, этиленгликоль, токсическалық дозада наркотиктерді қабылдау, седативті заттар , барбитураттар;
•    инфекциялық агенттер — вирус, микроб, малярия т.б;
•    экзогенді гипоксия және аноксия.
Эндогенді факторларға — ишемия, инсульт, ми ісігі, тыныс жетіспеушілігі,қан жүйесі патологиясы,бүйрек және бауыр жетіспеушілігі және т.б
Кома жеке ауру болып саналмайды, ол ауру асқынуы ретінде не біріншілік ми жарақаты кезінде дамиды

КЛАССИФИКАЦИЯСЫ

Этиологиясына байланысты

Біріншлік церебралды кома
Команың бұл түрінің негізінде бас миының біріншілік зақымдануына байланысты ОЖЖ қызметінің бұзылуы жатыр.

Жарақаттық кома (лат. coma traumaticum) — бас сүйек ми жарақаты кезінде орын алады

Эпилептикалық кома (лат. coma epilepticum) — эпилепсиялық ұстамалар кезінде дамиды.

Апоплектикалық кома (лат. coma apoplecticum) — ми қан айналымының жедел бұылыстарында дамиды.

Менингеалды кома (лат. coma meningeale) — инфекциялық менингиттерде интоксикация нәтижесінде дамиды.

Ісіктік кома — ми және оның қабықтарының ісіктерінде дамиды.

Апоплектиформды кома (лат. coma apoplectiforme) — екіншілік ми қан айналымының бұзылыстарында дамиды (Мысалы, миокард инфаркты).

препараттарды артық дозада қолдану нәтижесінде метаболизм бұзылыстарымен сипатталады.
Гормон жеткіліксіздгінен дамитын

кома
Диабеттік кома (лат. coma diabeticum) — қант диабеті кезінде инсулиннің жедел жеткіліксіздігінен плазманың гиперосмосы мен кетоацидозына алып келетін гипергликемия жағдайы.
Гипокортикоидты кома (лат. coma hypocorticoideum) — бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жедел жеткіліксіздігі нәтижесінде дамиды. Синонимі: бүйрек үсті безілік комасы (лат. coma suprarenale).
Гипопитуитарлы кома (лат. coma hypopituitarium) — гипофиз гормоны секрециясының жедел төмендеуімен сипатталады. Синонимі: гипофизарлы кома (лат. coma hypophysiale).
Гипотиреоидты кома (лат. coma hypothyreoideum) — тиреойдты гормондар секрециясы мен утилизациясының жедел төмендеуімен түсіндіріледі. Синонимі: микседематозды кома (лат. coma myxoedematosum).

thyreotoxicum) — тиреоидты гормондардың мөлшері қанда көбеюінен дамиды.
Гипогликемиялық кома

(лат. coma hypoglycaemicum) — қандағы глюкозаның жедел төмендеуіне байланысты жартылай немесе толық естен тану. Инсулинотерапияны дұрыс жүргізбегеннен және гормональды белсенді инсулиномада дамиды.

жеткіліксіздігінде интоксикация нәтижесінде дамитын эндогендік процестер, токсикоинфекциялар, панкреатит, түрлі инфекциялық

ауруларда дамиды.
Алкогольды кома (лат. coma alcoholicum) — алкогольге уланудан дамиды.
Барбитурлы кома (лат. coma barbituricum) — барбитур қышқылына (фенобарбитал, люминал) уланудан дамиды.
Көміртегілік кома — көмір қышқыл газына уланудан дамиды.
Холералы кома (лат. coma choleraicum) — су және электролиттік баланс бұзылысымен жүретін кома.
Экламптикалық кома (лат. coma eclampticum) — экламптикалық ұстамаларда кездеседі.
Гиперосмолярлы кома
Гиперкетонемиялық кома
Гиперлактацидемиялық кома
Бауырлық кома
Уремиялық кома

энергетикалық заттарды жоғалтумен байланысты кома
Аштық комасы
Гемолитикалық кома

Маляриялы кома
Хлорпеникалық кома

мисауыты ішілік түзілістердің физикалық құрамының өзгеруінде патогенетикалық роль атқарады. Көп

жағдайда паталогоанатомиялық белгілер, бас миының ісінуі, ми қабықтарының ісінуі, қарыншаларда сұйықтықтың жоғарылауы, переваскулярлы аймақтың кеңеюі, нүктелі қан құюлар, хромотолиз, үлкен жарты шарлар мен мишық жасушаларының пикнозы анықталады. Ми қыртысы мен қабықтарындағы ми сауыты ішілік қысымның жоғарылауы мен ликвородинамика бұзылысы жүйке жасушаларындағы метаболикалық өзгерістерге, ал ол физиологиялық белсенділігінің төмендеуіне алып келеді.

байланысты. Нәтижесінде жасуша полеризациясын ұстап тұра алмау-деполяризация.
2. аминоқышқылдарының мида

жиналуы — глютамат және аспартат.
3. Тұрақты жасуша деполяризациясы. Амин қышқылдары жасуша рецепторларын тітіркендіріп –кальци каналының агонистерін және спецификалық емес ион каналдарыашылуына әкеледі, Са++, Na+ және С1- жасушаға кіруі және жасушадан К ионынын шығуына әкеледі.Бұл жасушаішілік ісінуіне әкеледңі.

5. кальци гомеостатикалық механизм дамиды- оларға фосфолипаз активациясы және протеаза

,ол жасуша мембранасы деградациясын шақырады. «кальциевая смерть клетки».

мисауыты ішілік түзілістердің физикалық құрамының өзгеруінде патогенетикалық роль атқарады. Көп

жағдайда паталогоанатомиялық белгілер, бас миының ісінуі, ми қабықтарының ісінуі, қарыншаларда сұйықтықтың жоғарылауы, переваскулярлы аймақтың кеңеюі, нүктелі қан құюлар, хромотолиз, үлкен жарты шарлар мен мишық жасушаларының пикнозы анықталады. Ми қыртысы мен қабықтарындағы ми сауыты ішілік қысымның жоғарылауы мен ликвородинамика бұзылысы жүйке жасушаларындағы метаболикалық өзгерістерге, ал ол физиологиялық белсенділігінің төмендеуіне алып келеді.

сағат аралығында) және біртіндеп — бірнеше сағатта немес күнде дамуы

мүмкін (команың баяу дамуы). Практикада коматозды жағдайдың прекома жіне 4 дәрежесі бар.
Прекома
Ес бұзылуының шатас, әлсін кереңдікпен сипатталады; көбіне ұйқышылдық немесе психомоторлы қозу, психотикалық күй, қимыл қозғалысы ырықсыз, вегеетативтік және соматикалық статус аурудың ауырлық дәрежесіне байланысты.

қиын емес қымылдарды жасайды, су мен сұйық тамақ іше алады,

төсекте өзіеркімен қозғала алады, бірақ онымен қатынасқа түсу қиын. Бұлшықет тонусы жоғарылаған, қарашықтың жарыққа сезімталдығы сақталған, кейде қылилық байқалады, көз алмасының маятнк тәрізді қозғалуы,тері рефлекстері төменғ сіңірлік рефлекстер жоғарылаған.

II дәрежелі кома
Терең ұйқы, науқаспен қатынасқа түсу болмайды, ауруға сезімталдық күрт төмендеген, патологиялық тыныс баіқалады, еріксіз зәр мен нәжістің бөлінуі, тері рефлекстері жоқ, пирамидты рефлекстер бар, бұлшықет дистониясы, жеке бұлшықеттердің фибрилляциясы анықталады.

жоқ, жиі миоз байқалады, қарашық жарыққа семталдығы анықталмайды, сңір рефлекстері

мен бұлшықет тонусы диффузды төмендеген

IV дәрежелі кома (шектік)
Толық арефлексия, бұлшықет атониясы, мидриаз, гипотермия, сопақша ми қызметінің терең бұзылыстары мен спонтанды тыныстың болмауы, АҚҚ күрт төмендеуі

Коматозды жағдайдан шығу
Коматозды жағдайдан шығу
ОНЖ функциясын қалпыны келтіріп,емдеу нәтижесінде көрінеді. Бірінші корнеалды,сосын қарашық рефлексі көрінеді, вегетативті бұзылыстар төмендейді,сана қалпына келу бірінші есеңгіреумен,сандырақ,галлюцинациямен жүреді.

апраксиясы
Гипервентиляциядан кейінгі апноэ
Чейна-Стокс тынысы  
     Гипоталамус- ортанғы ми зақымдануында
Орталық

рефлекторлы гиперпноэ (нейрогенді өкпе ісінуі)
 

– жиі көпір инфарктынан кейін кездеседі.
Топтық ұзаққа созылған тыныс
Атактикалық тыныс

(Биота) 
     Алдыңғы ми зақымдануында
Атактикалық тыныс
Жай регулярлы тыныс
Гаспинг ( агоналді типті тыныс)
 

ми зақымдануында
Жарыққа әсерінің болмауы,жарыққа байланыссыз өлшемін өзгертуі
 
     Ми қақпағының зақымдануында
Нүктелік қарашық

Бабинский рефлексі – алдыңғы ми патологиясында дамиды.
     Патологиялық бүгу қолдың,аяқтың жазылу реакциясы

  (декортикационды ригидтілік) – супратенториалды процестерден кейін дамиды(поражения полушарий, диэнцефальной области).
     Патологиялық қол-аяқ жазылу реакциясы(децеребрационды ригидтілік, горметония) – субтенториальды процестерде дамиды(ортаңғы ми зақымдануында, көпір) немесе метоболикалық бұзылыстардан кейін дамиды (гипогликемия, бауырлық кома).
     Патологиялық қол жазылу, гипо- немесе атония аяқ реакциясы – ми шатырының зақымдануында дамиды .
     Бұлшық ет атониясы– төменгі ми бөлікткрінің зақымдануында дамиды.

Coma Scale, GCS) — сана бұзылу сатысын және 4-жастан жоғара балалар

мен үлкендерге қолданылады.
Шкала 1974 жылы Грэхэмом Тиздейлом и Б. Дж. Дженнетт, нейрохирургия профессорлары Глазго университетінде алғаш жарияланды.
Шкала үш тестен тұрады,көз реакциясын (E), сөз(V) және қозғалыс (M) реакцияларын бағалайды. Әр тест балмен белгіленеді. Тесте көз ашу 1 ден 4, сөйлеу реакциясы 1 ден 5, ал қозғалыс реакциясы 1 ден 6 балға дейін белгіленеді. Минималды бал жиынтығы — 3 (терең кома), максималды — 15 (анық сана).

бал
Ауру сезімге реакция — 2 бал
Болмауы  — 1 бал
Сөйлеу реакция (V,

Verbal response)
Науқас қойылған сұраққа дәл,тез жауап беруі — 5 бал
Науқас ориентировкасы жоқ, дәл жауап бере алмау  — 4 бал
Тіркестік ,мағынасы бойынша сәкес келмеу  — 3 бал
Болмауы  — 1 бал

Қозғалыс реакция (M, Motor response)
Бұйрық бойынша орындауы  — 6 бал
Ауру сезімге қарсы қимыл жасауы (отталкивание) — 5 бал
Ауру сезімдік тітіркендіргіштерден тартып алу — 4 бал
Ауру сезімдік тітіркендіргіштерден патологиялық бүгу  — 3 бал
Ауру сезімдік тітіркендіргіштерге патологиялық жазуы — 2 бал
Қимылдың болмауы  — 1 бал

және ауру сезімдік

реакциялардың

болмауы

Қарашықтың жарыққа реакциясының

болмауы,көз

алмасы қозғалыссыз

Корнеалды рефлекстердің болмауы

Окулоцефаликалық рефлекстердің

болмауы

Окуловетибулярлы рефлекстердің

болмауы

Өзіндік тыныстың болмауы.

У.Ж., Мусагалиева Г.М. Ми нервтерінің функционалдық анатомиясы. - Алматы, 1992.
Надирова

К.Г, Дарибаев Ж.Р. Клиникалық невропатология. - Қарағанды, 1995.
Интернет сайттары