Слайд 1Босану физиологиясы
Орындаған:Нурматова Н.Р
Қабылдаған:Кулбаева С.Н
«Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтикалық академиясы»
Шымкент 2017
Слайд 2Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
Босанудың басталу себептері
3. Босанудың ізашарлары
4. Босану кезеңдері
(I, II, III)
5. Партограмма
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Слайд 3
Босану (partus) – күні жетілген ұрықтың жатырдан табиғи туу жолдары
арқылы физиологиялық босану.
Слайд 4Босанудың басталу себептері
- Босану қызметінің пайда болып, дамуының негізінде
тізбекті шартсыз рефлекс жатыр.
-Босану –күрделі процесс, жатырдың
жиырылу қабілетіне әсер ететін жүйкелік, гуморальді және фетоплацентарлы жүйелермен реттеледі.
- Рефлекстер тітіркеністі ұрық жұмыртқасынан, нәрестеден қабылдайтын жатыр рецепторларынан басталады.
- Босанудың басталуын морфологиялық, биохимиялық, биофизикалық жағдайлардың байланысы ретінде, біртіндеп болатын интеграцияның нәтижесі деп қарайды
Слайд 5 жатырды босануға дайындайды
Олардың әсерінен болады:
жатыр мойнының жұмсаруы мен
пісіп жетілуі,
миометрий жасушаларының арасындағы байланыстың пайда болуы,
миометридегі окситоцинді
рецепторлар санының көбеюі,
миометрийдің утеротониндерге контрактильді сезімталдығының жоғарылауы.
Слайд 6Босану процесінің басталуына
- эстрогендер
- кортикостероидтар (кортизол)
- простагландиндер F2, E2
-
серотонин
- кинин
- ферменттер
интерлейкин 1
простагландиндер F2, E2 и I
- окситоцин
- ангиотензин
II
- аргивин
- вазопрессин
- брадикинин
Слайд 7Босанудың басталу гипотезасы
Прогестерон деңгейінің төмендеуі
окситоцинді теория
нәресте мен ана арасындағы байланыстың
өзгерістері
Слайд 8 Жинақталған босану доминантасы пайда болғанда ғана босанудың физиологиялық кезеңі
болады.
«босану доминантасы» түсінігі жоғарғы нерв
жүйесі мен орындаушы ағзаларды қосатын динамикалық жүйе ең алдымен жыныс жүйесін.
Слайд 9 «Жетілген" жатыр
пальпаторлы зерттеу әдісімен анықталады :
жатыр мойнының
консистенциясы (жұмсару дәрежесі),
қынаптың және оның бөліктерінің ұзындығы,
жатыр мойны
каналының өткізгіштігі,
жамбастың өткізу осіне қатынасы.
Алда жатқан бөлігінің орналасқан жері. Әрбір белгісі баллмен бағаланады
Слайд 10Ағзаның босануға дайындығының негізгі клиникалық белгілері немесе босанудың ізашарлары болып
табылады :
-
Жатыр мойнының құрылымдық өзгерістері – «жетілген" жатыр мойны
шырышты тығынның кетуі
толғақтардың – ізашарлардың болуы, яғни миометридің белсенді жиырылуының жоғарылауы.
Слайд 11
E.H.Bishop (1964)
Признаки
Степень «зрелости», баллы
0
1
2
Консистенция шейки матки
Длина шейки
матки, сглаженность
Проходимость канала, зева
Плотная
Больше 2 см
Наружный зев
закрыт, пропускает кончик пальца
Размягчена, но в области внутреннего зева уплотнена
1-2 см
Канал шейки матки проходим для одного пальца, но определяется уплотнение в области внутреннего зева
Положение шейки
Кзади
Кпереди
Срединное
Мягкая
Меньше 1 см
или сглажена
Больше одного пальца, при сглаженной шейки более 2 см
Слайд 12Босану кезеңдері
Босанудың үш кезеңін ажыратады:
I кезең – жатыр мойнының
ашылу кезеңі, ретті толғақтардың басталуынан жатыр мойнының толық ашылуына дейінгі
аралық .
II кезең – шығару кезеңі: жатыр мойнының толық ашылуынан мен басталады да нәрестенің туылуымен аяқталады.
III кезең – нәрестенің туылуымен басталып, бала жолдасының туылуымен аяқталады.
Слайд 13Босанудың бірінші кезеңі
Жатыр мойнының ашылуына екі механизм әсер етеді:
1)
Жатыр бұлшықеттерінің жиырылуы (толғақтар),
2)Жатыр ішілік қысымның жоғарылауына байланысты алда
орналасқан бөліктің немесе қағанақ қуығының жатыр мойнына ішінен әсер етуі.
Слайд 14Әрбір толғақ кезінде жатыр мускулатурасында үш процесс бір уақытта жүреді:
1 – жатырдағы бұлшықет талшықтарының жиырылуы (контракция),
2 – талшықтардың
бір бірімен өзара араласуы (ретракция),
3 – бұлшықет талшықтарының созылуы (дистракция).
жатыр денесінде көбінесе контракция және ретракция болады.
Слайд 15
Жатырдың жиырылуы жатырдың тонусымен және толғақтармен сипатталады.
Жатырдың тонусы:
базалды (төмендеген) тонус 8-12 мм с.б. құрайды.
Жатыр мойнының жетілуі мен
ашылуына 21-22 с.б. тонусы алып келеді, босану актының үдеуіне байланысты тонусы жоғарылайды.
Слайд 17Төмендеген үштік градиенті
1.Жатырдың әрбір жиырылуы жүргізу ритмінде орналасқан түтіктердің бір
бұрышынан басталады («пейсмейкер»)
2.Жиырылу толқыны жоғарыдан төмен қарай бағытталады (бірінші градиент),
осы кезде күшеюінің азаюы мен ұзақтығы қысқарады (екінші және үшінші градиенттер)
3.Жатырдың барлық бөліктеріндегі жиырылулардың шегі уақытқа сәйкес келеді
Слайд 19Босанудың бірінші кезеңі фазадан тұрады
Латентті фазасы – бұл кезеңде жатыр
мойнының қысқаруы мен жатыр мойнының ашылуы баяу жүреді 0 ден
3 см-ге дейін.
Активті фазасы – жатыр мойнының тез ашылу кезеңі 3 тен 10 см-ге дейін жетеді.
Слайд 20 Фаза Алғаш босанатындар Қайта босанушылар
латентті
активті
Жатыр
мойнының ашылу жылдамдығы, см/сағ.
1,0 см/сағ
0,5 см/сағ
1,0 -1,5 см/сағ
2 -2,5 см/сағ
Слайд 21І кезеңнің латентті фазасы
Латентті фазасы – ретті толғақтардан бастап жатыр
мойнының құрылымдық өзгерістері пайда болғанға дейінгі аралықты айтады.
(жатыр ернеуінің ашылуы 3-4 см).
Ашылу жылдамдығы 0,35 см/сағ.
Латентті фазаның ұзатығы 4-8 сағатты құрайды.
Слайд 22І кезеңнің активті фазасы
Активті фазасы – 3- 4 см -
ден бастап жатыр мойнының толық ашылуына дейінгі кезең.
Алғаш босанушыларда,
активті фазасындағы жатыр мойнының ашылу жылдамдығы 1,5-2 см/сағ,
қайта босанушыларда 2,0-2,5 см/сағ
Слайд 24Босанудың I кезеңі
Босанудың I кезеңінің орташа ұзақтығы :
- Алғаш босанушыларда
– 11-12 сағат,
- Қайта босанушыларда 7-8 сағат.
Слайд 26II кезең – шығару кезеңі. Ұзақтығы 1 сағатқа дейін созылады.
Жатырдың жиырылуына құрсақ прессінің көлденең жолақты мускулатурасының жиырылуы, диафрагманың және
жамбас түбінің жиырылуы қосылады, ол күшенудің дамуымен сипатталады.
Күшенулер рефлекторлы акт болып табылады және алда орналасқан бөліктің жатыр мойны мен жамбас түбі бұлшықеттерінің нерв талшықтарына қысым түсіру нәтижесінде пайда болады.
Күшену еркі еріксіз және оны бақылау мүмкін емес.
Пайда болып жатқан күшенулердің нәтижесінде жатыр ішілік қысым одан ары жоғарылайды, олардың күші жатырдағы нәрестені шығаруға бағыттылған.
Слайд 27 II кезеңде жатырдың тонусы бірінші кезеңге қарағанда 2 есе
жоғары болады,
толғақтардың интенсивтілігі
90-100 мм с. б., жетеді
толғақтардың
ұзақтығы шамамен 90 секунд,
Толғақтардың арасындағы интервал шамамен 40 секунд.
Слайд 30Партограмма
-Жаңа перинаталдық технологияға партогграмма кіреді
Партогграмма латтентті фазада ұзақтығы 20 сек
және одан жоғары, 10 минутта ұзақтығы 15 сек болатын 1
ретті жиырылу
Босану ағымын бағалау үшін E. Friedman (1955) партографияны (partus – босану), енгізуді ұсынды, яғни жатыр мойнының ашылу жылдамдығына негізделетін босану ағымын графикалық сипаттау
Сонымен қатар босану каналы арқылы жылжитын нәрестенің алда орналасқан бөлігі сипатталады (басы, жамбасы).
Слайд 32Алғаш босанушылардың босану әрекетінінің сипатына байланысты партограмма
Слайд 33Партограмма
Босанушы әйелдің жағдайын бағалау;
Ұрықтың жағдайын бағалау;
Босану әрекетін бағалау;
Слайд 35Партогграмма толтыру
Босанушы әйелдің аты –жөні
Акушерлік мәліметтер жүктілік және босану саны
Босану
тарихы
Босану бөліміне түскен күн және уақытын
Сусыз кезеңін сағатпен жазады
Слайд 36Вертикальды сызықтың сол жағында 0-ден 10-дейін сандар орналасақан.Әр сан торша
жатыр мойнының 1 см ашылғанын көрсетеді.Графикте жатыр мойнын ашылуын Х
әріпімен белгілейді. Латентті фаза – жатыр мойнының қысқарып, 0-ден 3-см дейін ашылу кезеңі
Активті фаза 3 см ден 10-см дейін жатыр мойнының тез ашылу кезеңі
Слайд 38Жатырдың жиырылыуын штрих -10мин жатырдың жиырылуын көрсетеді
Торшалар 1-ден 5 санға
сәйкес келеді
Әр торша бір жиырылуды көрсетеді
Егер де 10 мин
2 жиырылу болса, 2 торша штрихталады
Слайд 40Нәресте басының жылжуын О әріпімен,графиктің сол жағында нәресте басының жылжу
шкаласында – дейін белгілейді
Нәресте басының жамбас жиегінен енә 5 саусаққа
жоғары орналасқан
Жылжудың алдынежа нәресте басы жамбас жиегінен толық алақанға жоғары орналасады
Нәресте басы жылжыған сайын оның жамбас жиегінен жоғары қалған бөлігі, бір екі саусақ санымен өлшенеді(4/5,3/5)
Слайд 44Қағанақ суының жағдайын Қағанақ суы графасында белгілейді.
Қағанақ суының түсін тіркеу
қажет
Таза ( “С”)
Қан аралас (“ В”)
Меконий (“М”)
Егерде нәресте қабының
бүтіндігі бұзылмаса (“І”)
Слайд 48Босанудың III кезеңі
Босанудың III кезеңі 20-30 минутқа созылады.
Физиологиялық қан
шығыны:
Дене салмағының 0,5% құрайды
немесе анемия, ЭГА бар болса 0,3%
құрайды.
Слайд 49Босанудың III кезеңі: бала жолдасы кезеңі. Миометрийдің жиырылуымен сипатталады.
Жатыр
тонусы төмендейді және босанудың I кезеңін сипаттайтын көлемге тән.
Бала
туылғаннан кейін жатырдың жиырылу күші бірден жоғарылайды, жатыр ішілік қысым 70-80 мм.с.б, ал миометрийдің ішіндегі қысым 250-300 мм с.б., жоғарылайды, нәтижесінде плацента бөлінеді.
Слайд 51 Бала жолдасы толық туылғаннан кейін оның бүтіндігін тексеру қажет.
Ол
үшін тегіс ыдысқа салып, аналық бетін жоғары қаратады немесе акушерканың
қолына салып мұқият қарап шығады, алдымен плацентаны сонан соң қабықтарын тексереді.
Слайд 52Босанудың III кезеңі –
бала жолдасын қарап тексеру
Слайд 53Жаңа туылған нәрестенің жағдайын 5 негізгі критерий бойынша Апгар шкаласымен
бағалау :
жүрек соғысы,
тыныс алуы,
тері жамылғыларының
түсі,
бұлшықет тонусы,
рефлекстері.
Босанғаннан кейін алғашқы 1 және 5 минуттан кейін бағалау.
Слайд 54Пайдаланған әдебиеттер
Бодяжина В.И., Жмакин К.Н., Кирющенков А.П. Акушерство.-М.:Медицина,1986.-496с.
Клиникалық хаттама ҚР
«физиология босану»
Слайд 55Назар аударып
тыңдағандарыңызға рахмет!