Тақырыбы: Бүйректің құрылысының жаңа туған балалардағы ерекшелігі

Топ: ЖМ13-013-1
Тексерген: Алсеитова Ф.Д.
Модуль: Гистология

құрылыс - қызметін атқаратын бірлігі.
Қан айналымы. Қан айналым ерекшелігі.
Жасқа байланысты

ерекшелігі.
Cәбилердің бүйрегінің қаңқаға топографиялық проекциялары.
Балалар бүйрегінің салмағы мен мөлшері.
Қорытынды.

пен зәр шығаратын түтікше мүшелер жатады. Бүйрек ең негізгі зәр

түзетін мүше болып саналса, ал қалғандары зәр шығаратын жолдарға жатады.

жұп мүше. Ең негізгі қызметтері болып:
несепті түзіп, шығару (азотты

алмасудан пайда болған өнімдер мен ксенобиотиктер: токсиндер мен дәрі-дәрмектер).
Қышқылдық – сілтілік гомеостазды сақтау.
Су мен тұздың алмасуын реттеу.
Артериялық қан қысымын реттеу.
Белоктар мен көмірсулардың алмасуын реттеу.
Урокиназаны синтездеп, қандағы тромбоциттердің. белсенділігін реттейтін факторды синтездеу.

қыртысты және ортаңғы – боз заттан тұратын бөліктері бар мүше.

Қыртысты бөлігінің түсі қызыл-қоңыр болып келеді. Боз заты ашық түсті, құрамында 8-12 пирамидалары бар, бұлардың ұшы бүйрек тостағаншасына дейін өте оңай өтіп отырады. Бүйректің даму барысында қыртысты зат бөлігі өсіп қалыңдайды.

құраса, ал паренхимасын эпителиальді бүйрек нефрондары мен қан капиллярлары түзеді.

Мұндай нефрондар бүйректе 1 млн-ға жуық.

атқаратын бірлігі. Әрбір нефронның ұзындығы 50мм-дей, ал бүйректегі барлық

нефрондардың жалпы ұзындығы 100 км-ге дейін болады. Нефронның құрамында мынадай бөліктері, қан тамырлар шумағын қоршайтын капсуласы, иректелген және тік проксимальді түтікше, төмен және жоғары қарай иілген жіңішке нефрон ілмегі, иректелген және тік дистальді нефрон түтікшелері болады.

не ілмегі дейді. Нефронның қан тамырлар шумағымен оны қоршаған капсуласын

–бүйрек денешігі дейді.
Ең қысқа қыртысты заттағы нефрондар бүйректе 15-20%-тей де, ал нефрондардың 70%-ті аралық нефрондар болса, ең ұзыны бүйректің боззатында орналасқан юкстамедуллярлы нефрондар болып саналады.

Бүйректің қыртысты және боз затындағы нефрондардың несеп түзу процесінде алатын

орны әртүрлі. Әсіресе, бүйректің қыртысты затында орналасқан нефрондардың несеп түзудегі қызметі өте белсенді.

және дистальді түтікшелері орналасса, ал боз затында көбінесе түтікшелердің жіңішке,

тік бөліктері ғана орын алады.

қыртысты және боз затының арасында доға тәрізді артериясы, біртіндеп бөлік

аралыққа, сосын бөлік ішіндегі артерияларға айналады. Ең соңғыдан афференті артериола басталады (қан тамырлар шумағына қанды әкелетін).

айналымы жүйесі.
Юкстамедуллярлы қан айналым жүйесі.

артериола одан тараған капилляр шумағы , бұлар жиналып барып, шумақтан

қанды алып шығатын артериолаға айналатын жүйесі жатады.

шығатын артериоладан үлкен болады. Осыған байланысты шумақтағы қанның қысымы жоғары

сынап бағанасымен 50мм. Бұлболса, зәр түзуге ең қолайлы жағдай болып табылады да, осыған байланысты нефронның бұлбөлігінде несеп түзудің бірінші фазасы – сүзу - фильтрация процесі өтеді. Қан плазмасындағы көптеген заттар мен су көп мөлшерде сүзіліп, біріншілік несеп түзіледі (мөлшері өте көп 100 л-дей). Егер қанның қысымы нефронның айтылған бөлігінде төмен болса, ағзада олигурия ауру (түзілген несеп мөлшерінің азаюы) байқалады.

перитубулярлыжүйесіне айналады. Мұндағы қан қысымы керісінше төмен. Бұл процесс несеп

түзілудің екінші фазасына ең басты жағдай тудырады – сүзілген алғашқы немесе біріншілік несептің құрамынан су және көптеген заттар көп мөлшерде қанға қайта сорылып, мөлшері едәуір азаяды - бұл реабсорбция процесі болып табылады.

Бұған қыртысты нефрондағы қан қысымының жоғары болуымен перитубулярлы капиллярдағы қан

қысымының төмендеуі әсер етеді. Юкстамедуллярлы қан айналым жүйесі бүйректің боззаты маңындағы бүйрек денешігіне қанды әкелетін және әкететін артериолалар арқылы жүзеге асады.

қанның қысымы бұл денешіктерде қыртыстыға қарағанда төмен. Сол себепті бүйректің

қыртысты затындағы нефрондарға қарағанда боз заты маңындағы нефрондарда зәр аз түзіледі.

өтіп, тік капиллярларға, одан перитубулярлы капиллярлар торына айналады. Бұлар барып

боз заттағы жинағыш тік веналарға одан доға тәріздес венаға ұласады. Нефрондарбүйрек денешігімен оны қоршаған капсуладан басталады.

постэмбриональді кезеңде де, өте ұзақ уақытқа дейін дамиды. Жаңа туған

баланың бүйрегінде қыртысты затының қалыңдығы 1/4-1/5 болса, ал ересектерде бұл боз затының 1/2-1/3 бөлігін ғана құрайды. Балада иректелген нефрон түтікшелерінің қалыңдығы орташа 18-36 мкм болса, ересектерде 40-60 мкм болады. Жасқа байланысты нефрондары ұзарып, ал бұған керісінше, нефрон шумақтарының саны азаяды.

нефрон шумағы болса, ал ересектерде осы мөлшердегі бүйрек тінінде тек

қана 4 – 6 - дай нефрон шумақтары болады. Жаңа туған сәбидің бүйрегінің ұзындығы 4-4,5 см, ені 2,5-2,7см, жуандыңы 2-2,3 см. 1 жасқа таман оның аумағы екі есе, 13-15 жастағы балада 7 есе үлкейеді. Алғашқыда 1,5 жылда бүйрек тезөседі. Бірақ, бұл кезде дененің өсуі бүйректің өсуінен бірнеше есе тез жүреді.

нәзік, дәнекер тіннің қабаты әлсіздамыған. Жаңа туылған балаларда бүйрек шумақтары

тығыз орналасқан. Бір шаршы метр аумағында жаңа туылған балаларда 50, 7-8 айлық сәбиде 18-20, ересек адамдарда 7-8 шумақ орналасады. Бүйрек маңы майы жаңа туылған балалада және жас сәбиде нашар жетілген. Ол 8-9 жаста, яғни тері асты шелмайы азаятын кезеңде үлкейеді.

топографиялық проекциялары басқаша болады: оның төменгі полюсі жамбас сүйегінің жотасына

жетеді, ал жоғарғысы - алғашқы жылы өзінің шекараларын біраз өзгертіп отырады.

жиегінің тұсы, оң жақта осы омыртқаның жартысынан жоғары, 3-5 айда

балада сол жақта 12 кеуде омыртқасының ортасында, 2 жастағы балада үлкендердің бүйрегінің жоғарғы полюсінің шекараларында орналасады.

түтікше мүшелер жатады. Бүйректің сырты дәнекер тінді капсуламен қоршалып, құрамында

шеткі – қыртысты және ортаңғы – боз заттан тұратын бөліктері бар мүше. Бүйрек стромасын борпылдақ талшықты дәнекер тіні немесе интерстициальді тіні құраса, ал паренхимасын эпителиальді бүйрек нефрондары мен қан капиллярлары түзеді. Нефрон бүйректің құрылыс-қызметін атқаратын бірлігі. Бүйректе қанды әкелетін бүйрек артериясы бірнеше тармақтарға бөлінеді. Бүйректің қыртысты және боз затының арасында доға тәрізді артериясы, біртіндеп бөлік аралыққа, сосын бөлік ішіндегі артерияларға айналады. Бүйрек қыртысындағы қан айналым жүйесіне қыртыстағы бүйрек денешігіне қанды әкелетін артериола одан тараған капилляр шумағы , бұлар жиналып барып, шумақтан қанды алып шығатын артериолаға айналатын жүйесі жатады. Қанды әкелетін артериоланың диаметрі, шумақтан қанды алып шығатын артериоладан үлкен болады.

С.–Петербург, Наука, 2003, 467 с.
Арушанян Э.Б. Антидепрессанты. Ставрополь, 2002,

330с.
Арушанян Э.Б. Антистрессорные возможности эпифизарного мелатонина. В кн.: Мелатонин в норме и патологии, М., 2004. – с.198–222.
Арушанян Э.Б. Гормон эпифиза мелатонин – новое ноотропное средство? //Экспер. и клин. фармакол. – 2005. – Т. 68. – №3. – с.74–79.
Арушанян Э.Б., Арушанян Л.Г., Симонов И.А. Физиологические и фармакологические особенности эпифизарных пептидов // Экспер. и клин. фармакол. – 2001. – Т. 64. – №.4. – с.73–79.
Арушанян Э.Б., Бейер Э.В. Иммунотропные свойства эпифизарного мелатонина // Экспер. и клин. фармакол. – 2002. – Т.65. – №5. – с.73–80.
Ковальзон В.М., Вейн А.М. Мелатонин и сон. В кн.: Мелатонин в норме и патологии. М.,2004.– с.182–197.
Edward Mills, Ping Wu, Duglas Seely, Gordon Guyatt Melatonin in the treatment of cancer: a systematic review of randomized controlled trials and meta–analysis. – J. Pineal Res. 2005; 39:360–366.
Левин Я.И. « Мелатонин (мелаксен) в терапии инсомний»/ РМЖ – №7 – 2005 – с..1–3.