Түбір мен қосымша

мақсаты:

1) білімділік: Жаңа сөз жасалу жолы мен ерекшеліктерін өздігінен меңгеруіне мүмкіндік тудыру, ықпал ету, бағыт – бағдар беру. Теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана білуге баулу.
2) дамытушылық: шығармашылық жұмыс арқылы оқушының сөздік қорын молайту, тілін дамыту, өз бетінше сөзжасаманың жасалу жолдарын ажырата білуге дағыдыландыру.
3) Тәрбиелік: Өзіндік пікір, әрекетке негізделген тұлғалық қасиеттерді сіңіре білуге баулу. Ана тілін қадірлеуге, білімділікке, сауаттылыққа тәрбиелеу.

түсіндіру, ойын әдісі, шығармашылық жұмыс, жаттығу жұмысы.
Көрнекілігі: интерактивті тақта мүмкіндіктерін

пайдалану, ағаш, жеміс – жидектер.

Пәнаралық байланыс: халық ауыз әдебиетімен, халық педагогикасымен байланыс, әдебиет.

бақ” ойыны арқылы үй тапсырмасын пысықтау
ІІІ. Жаңа сабақ
Жаттығумен жұмыс
V.

Сергіту сәті
“Орамал тастау” ойыны
VI. Шығармашылық жұмыс
VII. Сабақты қорытындылау
“Семантикалық карта”
VIII. Бағалау
IХ. Үйге тапсырма

2. Сыныптың оқушыларын үш топқа бөлу.

Сөзжасам дегеніміз не?
б) Сөздер қалай жасалады?

сөз дегеніміз не?
Сұраққа

5 – сұрақ
Сұраққа

не? Оларға қай дыбыстар жатады?

Сұраққа
Сұраққа
Қосымша нешеге бөлінеді?
7 – сұрақ

дегеніміз не?
8 – сұрақ
Сұраққа

жатады?

Сұраққа
9 – сұрақ



Күрделі сөз дегеніміз не?
Сұраққа

– сұрақ

Қос сөздер
қалай жасалады?
Сұраққа

жасалады?
11 – сұрақ
Сұраққа

дыбыстар жатады?
Сұраққа
Тіркесті сөздер қалай жасалады?
12 – сұрақ
Сұраққа

ең
түпкі мағыналы бөлігі. Ал, қосымша дегеніміз түбірге жалғанатын бөлшектер.

Қосымша жұрнақ және жалғау болып екіге бөлінеді. Жұрнақ сөзден сөз тудырады және сөзді түрлендіреді. Жұрнақ өзі жалғанған сөздің мағынасын өзгертеді, жалғау байланыстырады. Жұрнақ сөз тудырушы және сөз түрлендіруші болып екіге бөлінеді.
Еш қосымшасыз түбір күйіндегі сөз негізгі түбір, жұрнақ арқылы жасалған сөз туынды түбір деп аталады.
Жалғау - сөз бен сөзді байланыстыратын қосымша. Жалғаудың төрт түрі бар. Олар: көптік жалғауы, тәуелдік жалғауы, септік жалғауы және жіктік жалғауы
 

тұрған сөзге жалғанған –шы мамандық иесін, белгілі спорт түрімен айналысатын

адам туралы жаңа ұғымды тудырады.

Сөз түрлендіруші жұрнақ

Көк+шілтім (-ілдір); оқы+ды;
Көк деген заттың сынын білдіретін сөзге жалғанған –шілтім жұрнағы сөзге жаңа мағына үстемейді, мұнан жаңа сөз тумайды, тек сәл мағына түрленеді. Біз бояу түсінің реңі сәл ауысатынын сезінгенімізбен, жалпы түс өзгермейтінін байқаймыз.

.

жаттығу
Берілген сөздерден жұрнақ жалғану арқылы туынды сөздер жасап,

дәптерлеріңе жазыңдар.
Үлгі: сый-лы,...
Сый, күз, қыс, көктем, сауық, от, темір, тәрбие, бақыт, ағайын, жақ.

50 – жаттығу
Оқып шығып, сөйлемдердегі қарамен жазылған сөздерді құрамына қарай талдаңдар. Қосымшаның түрін (жұрнақ па, жалғау ма) ажыратыңдар.
Ата – анадан, есті, білгені, көргені, білімді, адамға

Бұл қай сөздер?

1. Ж – дан басталса, жыл мезгілі
Қ – дан басталса, онда ол құс белгілі
Ол қай сөздер?

2. А дыбысымен айтылса, негізгі мүше,
А егер де Е – ге алмасса,
Есептік сан есім, сұрауы – неше?
Бұл қай сөз?

3. Қ – дан басталсам,
Маған қарап сабақ айтпады,
П – дан басталсам,
Маған балалар жүгін артады.

4. Фонетикалық екі ұғым бірі мен бірі сыбайлас,
Бірі айтылады да естіледі,
Екіншісі – жазылады да көрінеді

5. Өз құрамындағы үш буын, жеті әріп, жалпы қарауындағы әріптері
құрамындағыдан алты есе көп.

шағын шығарма жаздыру.
(Өзім дайындаған той туралы

бейне сюжетті оқушыларға бағыт – бағдар беру үшін көрсету).

жазыңдар.

52 – жаттығу
Жұрнақ арқылы туынды сөз жасаңдар.