Anatomia prawidłowa człowieka

mgr. Marcina Purchałka

istoty gąbczastej (wewnątrz)
Wewnątrz kości długich znajduje się jama szpikowa, zawierająca

Z zewnątrz kość otacza błona
łącznotkankowa – okostna, która odżywia
Kość i uczestniczy w jej przebudowie.

Jest ona odpowiedzialna także za przyrost kości na grubość
oraz gojenie kości.

Za wzrost kości na długość odpowiadają chrząstki nasadowe
(wtórne punkty kostnienia)

Powierzchnia kości nie zawsze jest gładka - może zawierać różnego rodzaju wgłębienia lub wyniosłości (krętarze, grzebienie )

krótkie (kości nadgarstka, kości stępu)
płaskie (łopatka, mostek, kość potyliczna)

Ponadto w szkielecie człowieka wyróżniamy kości pneumatyczne
(kość sitowa, szczęka, kość czołowa)

kość piszczelowa

kości długie

kości krótkie

W szkielecie człowieka można wyróżnić następujące części:
szkielet osiowy
kręgosłup + klatka piersiowa
czaszka
szkielet kończyny górnej
obręcz barkowa + część wolna
szkielet kończyny dolnej
obręcz miednicza + część wolna

Szkielet dorosłego człowieka stanowi ok. 206 kości, natomiast u noworodka jest ich ok. 270.

W okresie starczym w wyniku przewagi procesów
resorpcji masa szkieletu maleje (osteoporoza)

od góry sklepieniem, natomiast od dołu podstawą czaszki:

Czaszka stanowi osłonę kostną dla mózgowia,
narządów zmysłów oraz początkowych odcinków
układu pokarmowego i oddechowego, a ponadto:
jej kościec stanowi miejsce przyczepu dla mięśni
poruszających m.in. głową oraz odpowiedzialnymi
za postawę ciała.

Czaszka dorosłego człowieka składa się z 23 kości* (bez kosteczek

W czaszce noworodka kości sklepienia nie są ze sobą połączone i występują między nimi elementy łącznotkankowe, tzw. ciemiączka:
pośrodkowe (przednie i tylne)
boczne

* U dziecka może ich być więcej, gdyż np. kość czołowa składa się z 2 odrębnych części

Połączenia kości czaszki

W obrębie czaszki dorosłego człowieka występują następujące połączenia:
więzozrosty (szwy)
chrząstkozrosty (w obrębie podstawy czaszki)
stawy

czaszka noworodka

umożliwiają one przejście czaszki przez kanał rodny

przodowi łuski czołowej, położonej poziomo części oczodołowej i części nosowej.

potylicznej, przyśrodkowo do kości skroniowej i z tyłu za łuską

mózgoczaszki, łącząca ją bocznie z twarzoczaszką, stanowiąca kostną

boczne i łuska potyliczna. W części podstawnej znajduje się otwór

Jest wklinowana pomiędzy inne kości. Od przodu łączy się z

oczodołów i jamy nosowej. Kość sitowa zbudowana jest z dwóch prostopadle

czaszki twarzowej. Składa się z dwóch części, z których jedna jest

od którego do tyłu odchodzą gałęzie żuchwy. Miejsce to określane jest

dwu

Stałymi elementami stawów są:
powierzchnie stawowe (pokryte chrząstką szklistą)
wypukłe (głowa) i wklęsłe (panewka)
torebka stawowa zbudowana jest z dwóch warstw: zewnętrznej (błona włóknista) przechodząca w okostną i wewnętrznej
(błona maziowa)
jama stawowa (wypełniona mazią)

Dodatkowe elementy stawów:
więzadła stawowe:
stabilizują staw
hamują nadmierne ruchy
wzmacniają torebkę stawową
obrąbki stawowe (chrząstka włóknista) powiększają powierzchnie panewki:
stabilizują staw
amortyzują uderzenia główki
krążki stawowe (chrząstka włóknista)
łąkotki stawowe (chrząstka włóknista)

wyrównują źle dopasowane do siebie powierzchnie stawowe, usprawniają mechanikę stawu.

staw kolanowy

staw przed urazami

Zakres ruchów w stawie jest uwarunkowany kształtem
powierzchni stawowych, pracą mięśni oraz elastycznością więzadeł i torebki stawowej.

Rodzaje ruchów w stawach:
ślizganie (obie części powierzchni stawowych stale do siebie przylegają)
toczenie
(jedna powierzchnia stawowa toczy się po drugiej)
obracanie (jedna kość obraca się względem drugiej w jednym punkcie)

Stawy ponadto mogą być:
jednoosiowe (zawiasowe, obrotowe, śrubowe)
dwuosiowe (eliptyczne, siodełkowate)
wieloosiowe (kulisty: wolny, panewkowy, płaski, nieregularne)

ogólna stawu a. panewka – wklęsła część kości b. torebka stawowa –

za pomocą parzystego stawu skroniowo – żuchwowego.
staw skroniowo- żuchwowy
Powierzchnie stawowe

Pomiędzy powierzchniami stawowymi znajduje się chrzęstny krążek stawowy (zrośnięty z torebką stawową), którego rolą jest stabilizacja stawu. Staw otacza luźna torebka stawowa.

Staw stabilizowany jest przez więzadła:
boczne
klinowo – żuchwowe
rylcowo - żuchwowe

Mechanika stawu:
wysuwanie i cofanie żuchwy
opuszczanie i podnoszenie żuchwy
ruchy boczne (żucie)

więzadło boczne

Ruchy w obu stawach są równoczesne, gdyż są to stawy sprzężone

grzbietowej ciała. Stanowi on rusztowanie dla górnej
części ciała i

Wyróżniamy następujące odcinki kręgosłupa:
szyjny C1-C7(7 kręgów)
piersiowy Th1-Th12(12 kręgów)
lędźwiowy L1-L5(5 kręgów)
krzyżowy S1-S5(5 kręgów)
ogonowy Co1-Co5(4-5 kręgów)

Kręgi tworzące odcinek od szyjnego do lędźwiowego włącznie określamy
mianem kręgów ruchomych, natomiast kręgi budujące kość
krzyżową oraz guziczną – rzekomymi, gdyż zrastając się
tracą na swojej ruchomości.

kręgosłup

Krzywizny fizjologiczne kręgosłupa amortyzują wstrząsy
oraz warunkują pionową postawę ciała.
Wyróżniamy:
lordozę: wygięcie kręgosłupa do przodu
(odc. szyjny oraz lędźwiowy)
kifozę: wygięcie kręgosłupa do tyłu
(odc. piersiowy oraz krzyżowy)

(trzon kręgu)
część tylną, odchodzącą od trzonu (łuk kręgu)

Obie te

Od łuku każdego kręgu odchodzi siedem wyrostków:
kolczysty (nieparzysty), skierowany do tyłu
poprzeczne (parzyste), skierowane bocznie
stawowe górne (parzyste)
stawowe dolne (parzyste)

Trzony kręgów dźwigają masę ciała (istota gąbczasta), natomiast łuki:
chronią rdzeń kręgowy
stanowią miejsce przyczepu mięśni i więzadeł
służą stawowemu połączeniu sąsiednich kręgów

Pomiędzy poszczególnych kręgami (ruchomymi) występuje chrzęstna struktura, zwana krążkiem międzykręgowym.

krążek międzykręgowy

których pierwszy,
tzw. kręg szczytowy (atlas), drugi, tzw. kręg obrotowy

Cechy charakterystyczne kręgów szyjnych:
mały rozmiar (masa)
trójkątny otwór kręgowy
niezbyt długi, rozdwojony wyrostek kolczysty (ustawiony w pozycji czołowej)
wyrostki poprzeczne zawierają otwór wyrostka poprzecznego, posiadają ponadto dwa guzki – przedni i tylny.

przednim
brak wyrostka kolczystego (zastąpiony łukiem tylnym)

Kręg ten zbudowany jest z krótszego łuku przedniego
oraz większego łuku tylnego. Na powierzchni
zewnętrznej łuku przedniego znajduje się guzek
przedni, natomiast na powierzchni wewnętrznej – dołek zębowy.

Dołek zębowy jest powierzchnią stawową, która łączy się z powierzchnią stawową zęba kręgu obrotowego tworząc staw szczytowo-obrotowy.

odc. szyjny kręgosłupa

atlas

Wyrostki poprzeczne zawierają otwór wyrostka poprzecznego. Powierzchnie stawowe (górne) łączą kręg pierwszy z kłykciami potylicznymi, natomiast dolne z kręgiem obrotowym.

stawowych górnych
(zastąpione powierzchniami stawowymi)
brak guzków na

W kręgu tym występuje trzon kręgu przechodzący w ząb,
dookoła którego obraca się kręg szczytowy wraz z głową.
Ząb kręgu posiada dwie powierzchnie stawowe: przednią (do połączenia z dołkiem zębowym pierwszego kręgu) i tylną (do połączenia z więzadłem poprzecznym pierwszego kręgu). Występuje rozdwojony wyrostek kolczysty,
a w wyrostkach poprzecznych obecny jest otwór.

widok z góry

kręgów piersiowych oraz szyjnych.
Cechy charakterystyczne:
masywny trzon
długi niepodzielony

– tworząc klatkę piersiową, ich cechy charakterystyczne to:
trzony okrągławe

widok z góry

widok z boku

parą żeber !
Kręg Th12 jest kręgiem przejściowym, upadabniającym się do

ich cechy charakterystyczne to:
masywny (nerkowaty) trzon
trójkątny otwór kręgowy

widok z góry

widok z boku

ludzi

Kość ta ma kształt trójkąta, którego podstawa skierowana jest w stronę kręgów lędźwiowych, natomiast wierzchołek ku dołowi.
Wyróżniamy:
powierzchnię:
przednią (miedniczą)
tylną (grzbietową)
części boczne

Kość krzyżowa dźwiga ciężar górnej części ciała i przez obręcz biodrową przenosi go na
kończyny dolne.

Podstawa kości krzyżowej posiada dwie
powierzchnie stawowe (wyrostki stawowe górne), które
łączą się stawowo z kręgami lędźwiowymi
(stawy międzykręgowe).

Powierzchnia przednia (gładka) utworzona jest przez zrośnięte trzony kręgów, których granice wyznaczają kresy poprzeczne, sięgające do otworów krzyżowych miedniczych (dla naczyń krwionośnych i nerwów).

zrośniętych wyrostków:

kolczystych (grzebień krzyżowy pośrodkowy),

Części boczne utworzone są przez zrośnięte wyrostki poprzeczne i szczątkowe żebra zaopatrzone są w powierzchnie uchowate, które łączą się stawowo z powierzchniami uchowatymi kości miedniczej (staw krzyżowo-biodrowy).

Na granicy między piątym kręgiem lędźwiowym a podstawą kości krzyżowej powstaje kąt skierowany wierzchołkiem (kości krzyżowej) ku przodowi, jest to tzw. kąt lędźwiowo-krzyżowy.

z 4-5 szczątkowych kręgów ogonowych.
Kość guziczna (podobnie jak krzyżowa) skierowana

(szczytowo – potylicznego) umożliwiający ruchy potakiwania
dolnego (szczytowo – obrotowego)

Połączenia czaszki z kręgosłupem

Staw szczytowo – potyliczny utworzony jest przez połączenie kłykci potylicznych (głowa stawu) z dołkami stawowymi
górnymi (panewka stawu) pierwszego kręgu szyjnego.
Połączenie to wzmocnione jest:
torebkami stawowymi
błonami szczytowo – potylicznymi (przednią i tylną)

Brak w tym stawie więzadeł !

Mechanika stawu:
Jest to staw dwuosiowy, w którym zachodzą ruchy:
zginania i prostowania głowy

odwodzenie w prawo i lewo

powierzchnie stawowe górne
(łączące się z kłykciami potylicznymi)

bocznych łączących powierzchnie stawowe dolne kręgu szczytowego z powierzchniami stawowymi

Powyższe stawy objęte są torebkami stawowymi i wzmocnione następującymi więzadłami:
krzyżowym kręgu szczytowego
więzadło poprzeczne
wierzchołka zęba
skrzydełkowatym (boczne powierzchnie zęba – kłykcie potyliczne

Mechanika stawu:
Jest to staw tzw. śrubowy.
Podstawowym ruchem jest ruch obrotowy
głowy.

Połączenie czaszki z kręgosłupem

ruchome.
Do połączeń ścisłych zaliczamy:
kościozrosty (w obrębie kości

Połączenia ruchome stanowią powierzchnie stawowe (górna i dolna) pomiędzy wyrostkami stawowymi kręgów.

Krążki międzykręgowe (23) zbudowane są z chrząstki, która oddziela, a zarazem łączy trzony sąsiednich kręgów. Część obwodowa (pierścień włóknisty) krążka (unerwiona) zbudowana jest z chrząstki włóknistej, natomiast część środkową tworzy elastyczne jądro miażdżyste.

Krążki dzięki swej strukturze zmniejszają wstrząsy kręgosłupa oraz warunkują jego elastyczność*.

* przemieszczenie jądra miażdżystego poza obręb pierścienia włóknistego nazywamy dyskopatią

Wyróżniamy więzadła długie (łączące więcej niż dwa kręgi) oraz krótkie

Do więzadeł długich zaliczamy:
Więzadło podłużne przednie – rozpoczyna się na guzku
gardłowym kości potylicznej i biegnie wzdłuż
przedniej powierzchni trzonów, kończąc się na
kości krzyżowej (część miednicza).
więzadło to hamuje ruch zgięcia
kręgosłupa do tyłu !

Więzadło podłużne tylne – również rozpoczyna się na
kości potylicznej i biegnie wzdłuż tylnej powierzchni trzonów
(wewnątrz kanału kręgowego), kończąc się na kości krzyżowej.
więzadło to hamuje ruch zgięcia
kręgosłupa do przodu !
Ponadto zabezpiecza rdzeń kręgowy przed uciskiem przez krążki międzykręgowe

Więzadło nadkolcowe – łączy wyrostki kolczyste kręgów począwszy od C7 do kości krzyżowej; więzadło to napina się podczas zginania kręgosłupa

Więzadło karkowe – rozpoczyna się na grzebieniu potylicznym obejmując guzek tylny kręgu szczytowego oraz wyrostki kolczyste kręgów C2 – C7.
Pomaga w dźwiganiu ciężaru głowy (napina się przy zgięciu kręgosłupa)

łuki sąsiednich kręgów rozpoczynając się między C1-C2 a kończąc L5-S1

Więzadło międzykolcowe – łączy wyrostki kolczyste
sąsiednich kręgów, przyczynia się do hamowania zgięcia
kręgosłupa do przodu.


Więzadła międzypoprzeczne – przebiegają między wyrostkami poprzecznymi sąsiednich kręgów.
Więzadła te hamują (ograniczają) boczne zgięcia kręgosłupa.

krążek
międzykręgowy

więzadło podłużne
przednie

więzadło
żółte

więzadło
międzykolcowe

W obrębie kości krzyżowej występuje ponadto więzadło krzyżowo – guziczne łączące kość krzyżową z kością guziczną.

poprzeczny
wyrostek kolczysty
łuk kręgu

narządów śródpiersia.
W jej skład wchodzą:
kręgi piersiowe
żebra

Każde żebro składa się z położonej z tyłu części kostnej
(kręgosłupowej) oraz leżącej z przodu części chrzęstnej (mostkowej).

W części tylnej (kostnej) żebra wyróżnić można głowę, szyjkę oraz guzek (wraz z powierzchnią stawową do połączenia z powierzchnią stawową wyrostka poprzecznego kręgu*). Dalej znajduje się trzon (tworzący kąt żebra), który przechodzi w część przednią (chrzęstną) żebra, zwiększając elastyczność klatki piersiowej.

* Jest to też miejsce przyczepu więzadła żebrowo-poprzecznego bocznego.

rękojeść
trzon
wyrostek mieczykowaty
Na brzegu górnym rękojeści mostka znajduje
się

Trzon mostka tworzy wcięcia żebrowe z powierzchniami stawowymi do połączenia z chrząstkami żeber II – VII. Z kolei wyrostek mieczykowaty stanowiący szczątkową część mostka stanowi miejsce przyczepu więzadeł i mięśni.

połączenia:
w obrębie mostka
poszczególne kości mostka łączą się

* żebra I, XI i XII łączą się tylko z pojedynczymi kręgami.

Połączenia żeber z mostkiem:
Powstają przez połączenie części chrzęstnej żeber prawdziwych z mostkiem. Przy czym – chrząstka I żebra zazwyczaj łączy się z mostkiem za pomocą chrząstkozrostu, pozostałe żebra (II-VII) łączą się za pomocą stawów (żebrowo-mostkowych), które wzmacniane są następującymi więzadłami:
promienistym mostkowo-żebrowym (przednim i tylnym)
mostkowo-żebrowym śródstawowym
żebrowo-mieczykowatym

Ponadto chrząstki stawowe VI, VII i VIII żebra łączą się ze sobą tworząc staw międzychrząstkowy, chroniony torebką stawową utworzoną przez ochrzęstną !

głowy żeber przylegające do dołków żebrowych trzonów dwóch sąsiadujących ze

RTG kl. piersiowej

oraz
żeber. Podczas oddychania odbywają się ruchy w stawach:
głów

Ponadto dochodzą do tego ruchy mostka. Przy wdechu zwiększa się objętość klatki piersiowej poprzez ruch żeber (wraz z mostkiem) ku górze oraz do przodu (prostowanie kifozy piersiowej). Następuje wówczas zwiększanie wymiarów strzałkowych (przednio-tylny) i poprzecznych (lewa-prawa) klatki piersiowej. Jama klatki piersiowej powiększa się również dlatego, że podczas wdechu kurczy się i spłaszcza przepona.