Қара қоңыр топырақтар

аймағының қара қоңыр топырақтары
2) Қара қоңыр топырақтардың классификациясы

топырақ? Солтүстіктегі қоңыржай дала белдемінен оңтүстікке жылжыған сайын ылғал азайып, күн қатты ысиды.

Осыған байланысты өсімдік түрлері азайып, сирей бастайды. Мұндай өсімдіктер топыраққа мардымды органикалық қалдықтар қалдырмайды. Сондықтан бұл қалдықтардың ыдырап, топырақ қара шірігін түзгенде, қара топырақтыбелдемдегідей қара түске боялмай, топырақ түсі қара қоңыр түске боялады.

шөл далада қара қоңыр топырақ типі дамыған. Бұл аймақтың жер

ауданы – 90,4 млн. га. Қазақстан жер аумағының 33,2% қамтиды

кейбір өзгешеліктерінің болуына байланысты аймақ үш аймақшаға бөлінеді. Олар: күңгірт

қара қоңыр топырақты қуаң дала; нағыз қара қоңыр топырақты қуаң дала; ашық қара қоңыр топырақты шөл дала

аймақтың солтүстік бөлігінде орналасқан. Ауданы – 27,7 млн. га. Аналық

тау жыныстары карбонатты балшықтар мен лөс тәрізді құмбалшық болып келеді.

қарлы, суық, жазы құрғақ, жылы. Жыл ішінде 240­280 мм жауын

шашын түседі, оның 55­60% жылы мезгілде жауады. Ылғалдың булануы жауын­шашын мөлшерінен 4 есе көп.

коэффициент – 0,5­0,7, ылғалдылық коэффициенті – 0,3­0,35.

тараған аралас шөптерден құралған (боз, бетеге, қазтабан, келлерия, т.б.).

Каспий маңы ойпатының, Орал үстіртінің, Мұғалжар аласа тауларының, Торғай үстіртінің,

Сарыарқаның және Ертіс өңірі жазықтығының біраз бөлігін қамтиды

құрылысы топырақ түзуші тау жыныстары күңгірт қара­ қоңыр топырақ аймақшасына

ұқсас

өсімдік дүниесі кедейлене түседі. Бір жылда түсетін жауын­шашын мөлшері –

230­250 мм, оның 70% жылы мезгілде түседі. Ауаның 10С асатын температуасының қосындысын – 2500­29000. Гидротермиялық коэффициент 0,4­ 0,6 ылғалдану коэффициенті 0,3 шамасында.

құралған. Ертіс өңірі жазықтығының құмдарында жолақты­қарағайлы ормандар қалыптасқан. Аймақшаның негізгі

топырағы нағыз қара қоңыр топырақ.

солтүстік ендіктер аралығында орналасқан. Ауданы – 38,4 млн. га. Батысында

Каспий маңы ойпатының солтүстігінен басталып, шығысында Алтай және Тарбағатай таулары бөктерлеріне дейін созылып жатыр.

түзуші тау жыныстары – тұзданған балшықтар және ауыр құмбалшықтар. Аналық

тау жыныстары – карбонатты балшықтар және құмбалшықтар.

түсетін ылғал жылына орташа есеппен – 180­210 мм. Ауаның белсенді

температурасы қосындысы – 2600­31000. Ылғалдану коэффиценті – 0,2­0,3

құралған. Олармен қатар шамалы түрде қараған, баданалы қоңырбас, бәйшешек кездеседі.

Аймақшада қуаңшылық жағдай аса дамығандықтан дәнді­дақылдар өнімділігі өте төмен.

түйіршікті, шаңды-кесекті, құмбалшықты, ауысуы анық байқалады. В1 24-43 см. Қарашірінділі аралық қабат,қоңыр ортада

шұбыртпалары ашық түсті, ылғалды, тығыз, тоңкесекті-кесекті, аз түйіршіктелген, ауыр құмбалшықты, ауысуы анық байқалады.НСІ ерітіндісінде қайнайды В2 43-70 см. Қарашірінді тілдер қабаты,сары-қоңыр шірінді қалталы және жіңішке шірінді сыналы, 55 см бастап карбонатты жұғындар кездеседі, ылғалды, тығыз, кесекті-тоңкесекті, ауыр құмбалшықты, ауысуы анық байқалады. Вк- иллювилаьды карбонатты қабат,40-60см тереңдіктен басталады.Мол жиналған карбонат дақтары кездеседі. С 80-120 см. Сары-қоңыр, тығыз, ылғалды, тоңкесекті, ауыр құмбалшықты, 70 см бастап ғаныш ашық ұяшықтар түрінде кездеседі.Оның құрамында ұсақ кристалды түрде гипс және тез ерігіш ұздар кездеседі.

бар? 2.Осы топырақтың құрылысын атап бер. 3.Қара қоңыр топырақың ектерін ата 4.Қарашірінді мөлшеріне

қарай қара қоңыр топырақ қалай бөлінеді? 5.Қара қоңыр топырақ типі қандай табиғи аймақтарда кездеседі?