«Авамын куэже» ойлымашыште тӱҥ героинялан Начук шотлалтеш. Аважын илышыж дене чеверласымеке, Настя аважын пытартыш сӧрвален йодмыжым шукташ манын, шочмо ялыштыже шынден кодымо куэжым кычалын кая. Ялыш мийымеке, тудым Овока кока вашлиеш, кок арня жапыште Настян аважын йочаж годымак тулыкеш кодмыж, да тудым ял калык ончымыж нерген пален налеш. Кайымыж деч ончыч Настя Овока кокажлан мый пӧртылам манын, ӱшандарен кода.
Авай, тошто годсо муретым муралте:
Пырля шинчына, шочшет-влак, колышташ.
Эртен кодшым шӱмыштӧ тый помыжалте,
Ты муро – мемнана изи годсо йолташ.
Пӧлеклышыч тудым пырля илыш дене.
Тылат мемнан деч лие сай пӧлек гай,
Кунам ме, чапа-чапа коштшо айдеме,
Пелештышна первый шомакым: «Авай…»
Торжа деч ойгаҥ, порылан йывырталын,
Ме кушна, чечен кумылетым аклен.
Торжа шомакет пуйто илышым налын,
А поро мутетше уэш пӧртылтен.
Ава лӱмеш
Геннадий Оярын лывырге йылман чатка поэзийже лудшын кумылжым шукертсек савырен шога.
Ты книгашке поэтын тӱрлӧ ийлаште, тыгак мӱндыр Чукоткышто илыме жапыште серыме почеламутшо-влакым вераҥдыме.
«Ава кумыл» поэмыште колхоз ешын поян пайремжым, колхоз илыш негызеш у еҥ-влакын кушмыштым, шоҥго аван чонжо рвезештмым,
калык сознаний вашталтмым поэт алал кумылжо дене, келгын почын пуа.
Еш пайремым тыште моткоч сылнын сӱретлыме.
Тидын гоч поэт советский калыкын у пиалан илыш дене илмыжым сӱретлен.
Ава шочшыжым ончен куана, а вет тудын ӱдыржӧ ден веҥыже – Совет власть ден Коммунистический партийын ончен куштымо шочшышт.
Сандене ава кумыл тыште шочмо элын кумылжо.
Эврик Анисимовын «Мыйын шошем» сборникше гыч
«Авай мыйым молан ыштен» почеламут.
Лиеш гын йӧсӧ южгунам,
Шке семынем шонен коштам:
Молан мый такше шочынам
Да кызытат илаш тоштам?
Палем: тӱняште ик ават
Йочам ок ыште осаллан.
Тыгай ава, шижам, товат,
Лиеш дыр пешак пиалан.
Шонем: мыят шым шоч арам,
Ышташ лач порым шочынам.
Тыгайым илыш шуара –
Мый илыш чоным почынам.
Эшеже шочынам, шижам.
Ача-авлан эҥерташ.
Аваем лӱшта ушкалым.
Мый йоча жапем шарнем.
Чоныштем тунар ласкалык,
Угыч вич ияш лийнем.
Кидышкемже коркам налын,
Куржын угычын лекнем,
Пу, авай, коркаш темалын,
Шокшо шӧрым мыланем.
Аваем манеш пеш порын:
«Покто, эргым, ӱвырам.
Тамлынет гын тые шӧрым,
Покто, кайышт тек кораҥ».
Мый, кид ден кок век лупшкедыл,
Ӱвырам пешак поктем.
Аваемже мыланемже
Шӧрым тич пуа темен.
Кеч-мыняре пагыт эрталеш,
Ава шӱм йоча пелен лиеш.
Тидым кызыт веле умылем,
Аваем, аваем, аваем.
Шукертак шкежат ава улам,
Садак кӱдынет йоча лиям.
Вачышкет вуем мый пыштынем,
Аваем, аваем, аваем.
Мутшо Мардан Раян
Семже Иван Егоровын
Ойленам дыр кочо мутымат,
Сусыртен чонетым, шӱмбелем,
Товатлен йодам чыла мондаш,
Аваем, аваем, аваем.
Сай шомакым веле ойлынем,
Шӱм гыч лекше семым пӧлеклем.
Кӱчык ӱмыретым шуйынем,
Аваем, аваем, аваем.
«Авай ден пырля»
Авай дене пырля
Ошкылам да куржам.
Кӱшнӧ кече пылан –
Мый волгалтшым ужам.
Авай дене пырля
Ото кидшым шуя.
Ӱжын пуртыш пурла,
Ыш ондале шола.
Авай дене пырля
Лийым кайык чонан,
Кӱш кӱзем турийла
Йӧраташ пыл-чомам.
Авай дене пырля
Лие мур гай тӱня:
Авай мутшым ойла,
Семже мыйын шуйна.
Авай дене пырля
Мыйын чон – чон пелен.
Кӧ, тугеже, молан
«Кӱ пелен» ман ятлен?
«Муралте, Авай»
Авай, тый муралте уэш шкендын мурым.
Мылам, изилан, тудым тый муренат.
Авай, тиде сылне да ныжылге семым
Шарнем мый, колам кызытат.
Колам мый уэшын шыматыше йӱкым,
Омем годымат да кечан кечынат.
Шинчам кумалтем да ужам мый тӱсетым,
Чыла ешемат, тыгак Лаж велемат.
Мурет дене тые, авай, мыйын чоным,
Ойгаҥшым, уэшын куандарет –
Чучеш, пуйто кӱшнӧ волгалтше каважым
Ош кечыже огыл, а тый волгалтет.
Аван вучымыжо
Йӱд пычкемыш луй гане.
Лумжо чапле могане –
Мамык семын пасум леведалын.
Чолдыран окна дене,
Ялт шкетын кастене
Ландавий эрге-влакым вучалын.
Вичияшлык коклаште
Тӱрлӧ-тӱрлӧ верлашке
Кайыкла эрге-влак чоҥештеныт:
Аксыбай – Ленинградыш,
Чорамбай – Сталинградыш,
А Салдук – Китай мланде воктеке.
Шаҥгысек кочкыш ямде,
Путырак кочкыш ямле,
Кочкыш ден ӱстембал пушланалын.
Чолдыран окна дене,
Ялт шкетын кастене
Ландавий эрге-влакым вучалын…
«Авай чыла чыта»
«Тӱняште мо дечын ӧрат? –
Йодеш иктаж-кӧ мый дечем.
Тудлан уж вашештем, йӧра,
Вик вашешташ тӧчем.
Ӧрам да кугешнем, товат:
Кӧ чот чыташ тунемын.
Кӧм илыш рашкалтен сова,
Тудлан савем мый чал вуемым.
Поръеҥ, конешне, чыта чотак,
Ок чакне ӱдырамаш туддечын:
Лектеш сеҥен кугу тул воштак,
Кораҥ ок кай пожар воктечын
Лектеш коклан уда шомак –
Пелаш чыта, огеш лук йӱкым,
Лиеш тыгак, ала йомак:
Кӱлеш – кая тошкен кум лӱкым.
Йоча шочеш. Пеленже туштак
Тӱжем азапше почылтеш.
Ача чыта. Шӱлалтыш лушак:
Ава пӧръеҥ воктен лиеш.
Илат келшен… Йочам куштат.
Сеҥалт кодеш эн неле жап.
Кӱлеш – мурат, кӱлеш – куштат,
Кокланже шыргыжал колтат.
Аван кушеч лектеш тынаре
Чыташ ӱнарже, кӧ ойла?
Ӱнарым весе деч от аре –
Вет тидым авана пала.
«Чыташ, - манеш, - пурлалын пӱйым,
Сай илыш садыгак толеш».
Вара, погалын кодшо вийым,
Пыкшерак ончык ошкылеш.
У книга композиционно оҥайын чоҥалтын. Тематике могырым ончалаш гын,
поэт айдеме кокласе кыл, яндар памаш вӱдла волгалтше йӧратымаш,
аван да тулыкеш кодшо ӱдырамашын пӱрымашышт нерген чон вургыж шонкала.
Если не удалось найти и скачать доклад-презентацию, Вы можете заказать его на нашем сайте. Мы постараемся найти нужный Вам материал и отправим по электронной почте. Не стесняйтесь обращаться к нам, если у вас возникли вопросы или пожелания:
Email: Нажмите что бы посмотреть