Слайд 1Гипо – және гиперкортицизмді
емдеудің негізгі принциптері.
ЖМ 3 курс
студенттеріне арналған
2016-2017 оқу жылы
Смагулова Г.С.
Слайд 2Организмде бүйрекүсті безі маңызды роль атқарады. Бүйрекүсті безі кортикостероидтарды бөліп
шығарады, оларды глюкокортикоидтар, минералокортикоидтар деп бөледі.
Слайд 3Кортикокостероидтар зат алмасу үрдісіне және организмнің қалыптасу реакциясына арнайы әсер
етеді.
ГК өндірілуін гипоталамо-гипофизарлы-бүйрекүстілік жүйе бақылайды (кортикотропин-рилизинг-фактор, АКТГ)
Слайд 4Гормондардың әсер механизмі
Жасуша мембранасы арқылы өтеді
Арнайы стероидты рецепторлармен байланысады
Жасуша
ядросына енеді
Белок синтезіне әсер етеді
Слайд 5Альдостерон негізгі минералокортикостероид
Су-тұз алмасуына әсер етеді
Организмде үнемі сүйықтықтың көлемін
ұстап тұрады
Альдостерон ағзада болмағанда:
натрий несеппен шығып кетеді;
дегидратация;
тіндік гипоксия;
белоктың ыдырауы.
Слайд 6Минералокортикоидтың препараттары
Дезоксикортикостерон ацетаты(Докса)
Флудрокортизон ацетаты(Кортинеф)
Слайд 7Минералокортикоидтар
Организмде натрий мен суды іркеді.
Организмнен калийдің шығуын ынталандырады
Слайд 8Минералокортикоидтар қолданылады:
Аддисон ауруында.
Бүйрекүсті безі қыртысының қызметі төмендегенде (туберкулез).
Миастения.
Астения, адинамия.
Гипохлоремия.
Гипотензия (Na
және Н2О жойылуына байланысты).
Слайд 9Қарсы көрсетілуі
Артериалдық гипертензия.
Ісіну (жүрек жетіспеушілігіне байланысты).
Бауыр циррозы.
Спиронолактон
(минералокортикоидтардың антагонисі)
Слайд 10Минералокортикостероид антагонистерінің қолданылуы
Бүйрекүсті безінің аденомасы.
Гирсутизм әйелдерде.
Диуретик ретінде.
Слайд 11Бүйрекүсті безінің гормондық препараттары (кортикостероидтар)
Слайд 12Глюкокортикоидтардың препараты
Табиғи гормондардың аналогы.
Гидрокортизон (Гидрокортизон ацетаты)
Гидрокортизонның жасанды туындысы
Преднизолон (Преднизолон
ацетаты), метилпреднозолон.
Слайд 13Жалғасы
Құрамында фторы бар глюкокортикоидтардың жасанды туындылары
Дексаметазон (Дексазон), Триамцинолон (Полкортолон)
Жергілікті
қолдануға арналған глюкокортикоидтар
Флуметазон пивалаты (Локакортен, Лоренден),флуоциналон ацетониді (Синафлан).
Слайд 14Жалғасы
Ингаляция үшін қолдануға арналған глюкокортикоидтар
Беклометазон (Бекотид, Будесонид (Пульмикорт), Флунизолид
(ингакорт),Флутиказон пропионаты (Фликсоназе).
Слайд 15Глюкокортикоидтар зат алмасуына жан-жақты әсер етеді.
Көмірсу, белок, су-тұз, май
алмасуына әсер етеді.
Слайд 16ГК жіктелуі
Әсер ету ұзақтығы қысқа және орташа әсер ететін ГК.
гидрокортизон,преднизолон, метилпреднизолон.
Әсер ету ұзақтығы орташа әсер ететін ГК.
триамцинолон
Ұзақ әсер
ететін ГК
дексаметазон
Слайд 17Глюкокортикоидтардың Фармакокинетикасы
Сукцинаттар, гемисукцинаттар және фосфаттар суда жақсы ериді (әсері жылдам
және қысқа.
Ацетаттар және ацетонидтер суда ерімейді (әсері ұзартылған суспензия түрінде
шығарылады.
Слайд 18Глюкокортикоидтар әсер көрсетеді:
- қабынуға қарсы
- иммунодепрессивті
- аллергияға қарсы
-
шокқа қарсы
-детоксикациялық әсер
Слайд 21Қабынуға қарсы әсер механизмі
Фосфолипаза А2 белсенділігін тежейді
Простагландиндер, лейкотриендер, ТАФ синтезін
тежейді.
Кининдердің және бактериалдық токсиндердің белсенділігін тежейді.
Комплемент жүйесін тежейді.
Интерлекин -2 әсерін
басады
Слайд 22Жалғасы
Гистамин, серотонин, брадикинин босап шығуын азайтады.
Қабыну ошақтарына нейтрофил және моноциттердің
келуін азайтады.
Лизосомалды мембрананы тұрақтандырады.
Слайд 23Макрофагтардың жылжуын тежейтін факторларды басады.
Қабынуға қарсы цитокиндер (1,6,8 интерлей-киндердің, ісіктің
шіру факторлары) гендерінің транскрипциясын тоқтатады
Металлпротеиназа (коллагеназа, эластаза) гендерінің транскрипциясын
тоқтатады
Слайд 24Аллергияға қарсы және иммунодепрессивті әсерлері
Жасуша ішіндегі цАМФ жоғарылатады және цГМФ
азайтады.
Аллергиялық реакцияның жедел түрі медиаторларының синтезін және секрециясын тежейді
Макрофагтарға
әсер етеді
Слайд 25Жалғасы
Қанда Т-лимфоциттердің санын азайтады.
Т-және В-лимфоциттерінің кооперациясын төмендетеді.
Т-лимфоциттерінің пролиферациясын тежейді
Т-лимфоциттерінің цитотоксиндігін
төмендетеді
Слайд 26Жалғасы
Т-супрессорлар санын жоғарылатады, Т- хелперлер санын азайтады.
Ісікті шірітуші факторлардың, интерферон
бөлінуін азайтады.
Слайд 27Шокқа қарсы әсері
Қантамырлардың адреналинге және норадреналинге сезімталдығын жоғарылатады.
Адренорецепторлардың сезімталдығын қалпына
келтіреді.
Серотонин, гистамин синтезін төмендетеді.
Тромбоцитті активтеуші фактордың (шок медиаторы) синтезін азайтады.
Слайд 28 Глюкокортикостероидтардың қолданылуы
Аддисон ауруы (гидрокортизон қолданған дұрыс)
Өкпе, ми
ісінуі
Шок, кейде коллапста
Аллергиялық компонентпен жүретін қабынудың ауыр үрдістерінде (пневмония, менингит)
Жұқпалы
гепатит, гломерулонефриттің ауыр түрінде
Ревматоидты артрит, дәнекер тіндердің жүйелік ауруларында (қызыл жегі, склеродермия)
Анкилоздаушы спондилитте
Өйық жаралы колитте
Көз ауруларында (жедел увеит, аллергиялық конъюнктивит)
Слайд 29Қолданылуы (жалғасы)
Гемолитикалық анемия (аутоиммундық)
Аллергиялық реакцияның ауыр түрі
Мүшелерді ауыстыру (иммунодепрессивті)
Уланудың ауыр
түрі
Ісік аурулары (кешенді ем үшін)
Балаларда тыныс алудың бұзылысы
Экзема
Аллергиялық риниттің ауыр
түрі
Ауыз қуысының афтозды ойылуы
Гиперкльциемия, биіктік ауруы
Слайд 31 Глюкокортикоидтардың
жанама әсерлері
Слайд 32 Глюкокортикоидтардың жанама
әсерлері
Слайд 33Препараттардың әсер ету ерекшеліктері
Триамцинолон –преднизолоннан 5 есе күшті. Минералокортикоидтық қасиеті
жоқ. Асқынулар –миопатия мен остеопороздың ауыр түрі.
Дексаметазон преднизолоннан 6-7 есе
күшті. минеролокортикоидтық қасиеті аз. Диабет пен тоқтату синдромы жиі кездеседі.
Слайд 34Флуметазон жергілікті қолданылады, аз сіңеді.
Беклометазон дипропионаты – бронхиалды демікпеде және
вазомоторлы ринитте қолданылады. Басқа мүшелерге аз әсер етеді. Кандидоз, шырышты
қабықтың тітіркенуі байқалады.
Флутиказон пропионаты (флексоназе) – бронхиалды демікпеде қолданылады.
Жүйелік әсер көрсетпейді.
Слайд 35Бүйрек үсті гормонының биосинтезін тежейтін препараттар
Митотан
Қолданылуы
Иценко – Кушинга ауруы.
Бүйрек үсті
безінің ота жасауға болмайтын ісіктерінде
Бүйрек үсті безі қыртысының ісігіне ота
жасалған соң (кортикостероидтардың деңгейі жоғарылағанда)
Слайд 36Стероидогенеза тежегіші - кетоконазол
Кетоконазолдың әсер ету механизмі: стероидогенезаны бірнеше деңгейде
тежейді
Холестерин прегненолонға айналуын тежейді.
Препаратты ішке 400 ден 2000 мг/тәул.
Тағайындалады. Кетоконазол гепатотоксикалық әсері бар.
Слайд 37Жанама әсерлері
Жүрек айну
Бас ауыру
Ұйқышылдық
Слайд 38Аминоглютетимид
Кортикостероидтарды, эстрогендерді, андрогендердің синтезін тежейді
Қолданылуы
Иценко-Кушинга ауруы
Сүт безінің обыры
Менструация алдында байқалатын
синдромда
Овариэктомияда
Қуық асты безінің обыры
Слайд 39Жанама әсерлері
Нейтропения.
Лейкопения, агранулоцитоз.
Бауыр, бүйрек қызметінің бұзылуы.
Гиперкалиемия.
Гипогликемия.
Аллергиялық реакции, Квинке ісінуі.
Слайд 40Қарсы қолданылуы
Жүктілік.
Бала емізу кезінде.
Балаларға болмайды.
Слайд 41ГК емдеуге жалпы көрсетілуі
Орынбасушы терапия (физиологиялық мөлшер) 2/3 мөлшері
саңертең және 1/3 мөлшері кешке.
Супрессивті терапия (адреногениталды синдром) таңертең1/3 және
2/3 кеште.
Фармакодинамикалық терапия (әсер ету ұзақтығы орташа препараттар).
Слайд 42Альтернирлеуші терапия
Гипоталамо-гипофизарлы-бүйрекүсті жүйесі аз дәрежеде тежеледі
Бір күннен кейін дәрінің мөлшері
2 есе жоғары дозада тағайындалады
Әсер ету ұзақтығы орташа ГК
Слайд 43Пульс-терапия
ГК өте жоғары мөлшерде қысқа уақытқа тағайындау
Метилпреднизолон тәулігіне 1-2 г
көктамырға тамшылатып, 3-5 күн тағайындау
Науқастың өміріне қауіп туғызатын ауруларда қолданылады
(жүйелік коллагеноздар)
Слайд 44ГК жүкті және бала емізетін әйелдерге тағайындалуы
ГК плацент арқылы жақсы
өтеді
Табиғи және құрамында фторы жоқ жартылай синтетикалық препараттар қауіпті
емес
Кеуде сүтіне өтпейді
Мөлшері 5 мг тең преднизолон балаға қауіпті емес