Патологиялық анатомия І

және гистогенезі. Ісік жасушасының қасиеттері. Канцерогенездің жаңа теориялары. Ісіктік өсудің

жаңа теориялары. Ісіктік прогрессия жөнінде түсінік. Ісікалды жағдайлар мен өзгерістер. Дисплазия және рак. Ісіктің құрылысы. Ісіктің өсуі. Қатерлі және қатерсіз ісіктер. Қатерліктердің белгілері. Метастаз беру. Рецидив беру жөнінде түсінік. Ісіктердің жіктелуі.

кетуі нәтижесінде пайда болатын патологиялық үрдісті атайды.
Ісіктер тек адамдарға ғана

емес жануарлар дүниесінде, тіпті өсімдіктерде де кездеседі. Кейінгі кездердегі жүргізілген зерттеулер, бізден миллион жылдар бұрын өмір сүрген динозаврларда да ісік болғанын көрсетті. Демек, ісік адамнан бұрын пайда болған патологиялық үрдіс.

өсуіне байланысты оның сыртқы көрінісі әр түрлі. Ісік ағңза қуысына

қарай немесе терінің сыртында полип тәрізді жіңішке сабаққа ілініп тұрса, оны экзофитті өсу дейді. Егер ісік қуыс ағзаның қабырғасына немесе басқа ағзалардың ішіне қарай өссе, оны эндофитті өсу деп атайды. Ісік көбінесе үлкенді кішілі түйін түрінде өседі, оның көлемі қай жерде өсуіне байланысты. Ал ісіктің жұмсақ немесе қатты болуы оның паренхимасы мен стромасының арақатынасына байланысты.

Қатерлі


Жергілікті тінді бұзып өсуші

ұшыратпайды. Оларға негізінен тіндік атипизм тән. Тіндік атипизмге ісік құрамындағы

паренхима мен строма арақатынастарының бұзылуы, строманы түзуші дәнекер талшықтарының әр түрлі жуандықта болуы немесе олардың түрлі бағытта ретсіз орналасуы, қан тамырларының бір жерде көп, екінші жерде аз болуы және т.б кіреді. Бірақ жасушалар түзілісінде өзгерістер болмайды.

өзі өсіп шыққан ағза не тін жасушаларынан өзгеше болып гетерологиялық

ісіктер қатарына жатады. Қатерлі ісік сылып тастағаннан кейін де қайта өсуі мүмкін.
Қатерлі ісік айналасындағы тіндерге сіңе өсіп , әуел бастан метастаз береді. Метастаз деп ісік жасцушаларының алғашқы ісік ошағынан бөлініп шығып басқа бір ағзаларда жаңа ісік түйінін түзуін айтады. Метастаз дамуы өте күрделі құбылыс, ол бірнеше кезеңдерден тұрады.

бермейді, сондықтан оларды сылып тастау мүмкін. мысалы, терідегі базалиома ісігі

осы ісіктер қатарына жатады.

де болса ақырына дейін зерттелмеген. Ракты зерттеуші Халықаралық қоғамның анықтауы

бойынша адам рагының 80-90 проценті қоршаған ортада таралған канцерогендік (рак тудырушы) заттардың әсеріне байланысты.
Әсер ету механизмдеріне қарап химиялық концерогендер екі топқа бөлінеді:
1)Жасушалардың ДНҚ-сымен тікелей әсерлесетін толық концероген
2) Организмдегі химиялық реакцияларға пайланысты пайда болған метоболиттері арқылы әсер ететін жанама концерогендер, оларды проканцерогендер деп те атайды.

өсу кезеңі
Метастаз беру кезеңі

жоқ эпителийлі ісіктер
Сыртқы және ішкі секреция бездері мен жамылғы эпителий

ісіктері
Мезенхималық ісіктер
Нерв жүйесі мен ми қабықтарының ісіктері
Қан жүйесінің ісіктері
Теротомалар

не безді эпителиден дамиды. Олар қатерсіз және қатерлі болып екі

топқа бөлінеді.
Қатерсіз ісіктер эпителиден пайда болатын, арнайы даму орны жоқ, қатерсіз ісіктерге папиллома мен аденома жатады.
Қатерлі ісіктер эпителиден туындайтын қатерлі ісікті рак деп атайды. Рак адамдағы қатерлі ісіктің түрі. Рак түйін түрінде,не жайыла өскен ақшыл реңдегі ісік, ол қатты, кейде жұмсақ болады.

оның микроскоптық өзгерістері есепке алынады. Осы принцип бойынша рактың мына

түрлерін ажыратады:
“эпителиішілік рак”
Жалпақ жасушалы
Безді
Шырышты
Солидті
Майда жасушалы
Фиброзды
Медуллярлы рак

тінді атайды. Мезенхимадан дәнекер тін, қан тамырлары бұлшықеттер, шеміршек және

сүйек тіні, сірлі қабықтар қан жасау жүйесі дамиды.
осы тіндердің жетіліп үлгірмеген элементтерінен белгілі бір жағдайда қатерлі және қатерсіз ісіктер өсіп шығады.

дизонтогенездік негізде дамид. Олардың қатерсіз түрлеріне капиллярлық, каверналық, веналық гемангиомалар,

гломусангиома, қатерсіз гемангиоперицитома, лимфангиома жатады.

кесіп қарағанда балық етіне ұқсас.
Саркоманың мезенхиманың қатерсіз ісіктерінен айырмашылығы, онда

жасуша атипизмі жақсы дамыған, митоздар көп, айналасындағы тіндерге ене өсіп негізінен гематогенді метастаздар береді. Ісіктің тез өсуіне байланысты саркомда некроз ошақтары пайда болады.

тіндердің арасында түйін түрінде немесе айналасындағы тіндерге ене өскен ісік

түрінде байқалады. Фибросаркома басқа саркомаларға қарағанда баяу өскендіктен, ауру дәрігерге көрінгенде әжептәуір үлкейіп,көлденеңі орташа 8см-ге жетеді. Фибросаркома дәнекер тін талшықтары мен жасушаларынан түзілген. Оның жетілген және жетілмеген түрлері бар.

қабықшасында және ми қабықтарында дамиды. Теріде әрбір он негіздік жасушаға

бір мелоноцит жасушасы тура келеді.
Меланин түзуші жасушалардан: пигменттік невустар (тума ақаклар) және меланомалар (нағыз ісіктер) дамиды.

теріде жекелеген немесе өте көп, қоңыр түстегі жалпақ кейде азырақ

томпайған қал түрінде көрінеді.

немесе ұршықтәрізді жасушалық невус
Баллонға ұқсас жасушалардан түзілген невус
Галоневус
Көгілдір невус

20 жастан кейін, әсіресе 40-50 жаста көп кездеседі. Ол көбінесе

пигменттік невустардан кейін, кейде алдын ала өзгермеген теріде де өседі. Өсу сипатына қарап меланоманың: беткей, жайыла өсуші және түйінді түрлерін ажыратады. Меланоманың бірінші түрінде ісік жасушалары эпидермис аймағында көлденеңіне өседі.
Меланоманың екінші түрі ә дегеннен терінің барлық қабаттарына яғни эпидермистен дермаға қарай тікелей бойлап өсе бастайды.

ұқсас жасушалы



Ұршыққа ұқсас
жасушалы

Майда жасушалы








Алып жасушалы Баллонға ұқсас жасушалы

Микроскоптық көріністеріне қарап меланоманың

тіндерге ене шекарасыз өседі. Экспансивтік өсу тек кейбір ми қарыншаларының

ішіне қарай өсетін үшін ғана тән.
Белгілі бір көлемге жеткен соң ісіктер қатерсіз, қатерлі екендігіне қарамастан бір типтегі клиникалық белгілер береді.
Нерв жүйесінің қатерлі ісіктері негізінен ми көлемінде ғана метастаздар береді.
Орталық нерв жүйесі ісіктерінің көпшілігі камбиалдық элементтерден дамитын дизонтогенездік ісіктер тобына жатады.

лимфоидты тіннің ісіктері гемобластоздар екі топқа бөлінеді: қан жасау жүйесінің

жүйелі ісіктері лейкоздар және аймақтық ісіктер – лимфомалар.