СӨЖ Тақырыбы: Жүйелік қате туралы ұғым

2.Жүйелі қате түрлері
3.Таңдама мен сұрыптау қателері

4.Өлшеу қателері
5. Ақпарат пен интервьюердің қатесі
6. Қателерді болдырмау жолдары
ІІІ. Қорытынды

және аездейсоқ. Кездейсоқ қате - сұрыптаудағы бақылау нәтижелерінің популяциядағы ақиқат

мәннен ауытқуы. Кездейсоқ қате заңдылықтарды айқындауға кедергі жасайды, бірақ оның бар болуы зерттеуде кездесетін ауытқулардың (байланыстардың, айырмашылықтардың) бағыты мен көлеміне әсер етпейді, әрине егер көп өлшемдер алынатын болса. Жүйелі қате – нәтижелердің шынайы мәнінен жүйелі (кездейсоқ емес) ауытқуы. Мысалы, қолдананылып отырған реагенттердің өз ерекшеліктеріне байланысты қанның жеке компоненттерінің (тропонин, глюкоза) концентрациясын әр түрлі зерттеу әдістері бірдей емес нәтиже береді.

Жүйелі қатенің түрлері
Таңдамамен байланысты ЖҚ,

салыстырылатын науқас топтары бір бірінен тек ізденіс факторымен ғана емес, сонымен қатар нәтижеге әсер ететін өзге факторлар бойынша ажыратылады
Өлшеумен байланысты ЖҚ, зерттелетін топтарда өлшеудің әр түрлі әдістері қолданғанда болады. Өлшеу жүргізудің сәйкес нақты нұсқау жоқ.
Араласатын факторларға байланысты болатын ЖҚ, бір фактор екіншісімен байланысты болады, және біреуінің әсері екіншісінің әсерін бұрмалайды.

таңдалған іріктемені зерттеу барысында пайда болатын ЖҚ. Сұрыптау қатесі кездейсоқ

оқиға, ол әр таңдама өз популяциясынан кездейсоқ таңдамадан ерекшеленетінінің дәлелдемесі ретінде. (вариабельность выборочных результатов, sampling variation).
Сұрыптау ЖҚ (selection bias) — зерттеуге қатысатын және қатыспайтындардың өзара ішінде мінездемелері арасындағы жүйелі ерекшеліктерге байланысты туындаған ауытқу. Бұндай қате тек өз қалауымен келген зерттелушілері бар немесе дәрігер бақылауындағы науқастар ғана қатысатын зерттеулерде болады. Бұл қатенің нәтижесінде шынайы байланыстар жасырылып, жасанды байланыстар пайда болады.

бұл өлшейтін құралдың жеткіліксіздігі, қатерлі реактивтерді қолдану, дұрыс емес өлшем

технологиясы және т.б.
Ол негізінен дөңгелектеу өлшеміне алып келеді, дөңгелектеу бүтін санға 5 немесе 10, ал басқа бірлік өлшемінде – оларға сәйкес, мысалы аптамен есептегенде – 7, 14 күн темекі шегу интенсивті бағасы 20 қорапқа дейін және т.с.с.
Сандарды ұнату Феномені (digit preference) — арнайы бір сандарға ерекше қарау, мысалы сандарды дөңгелектеуде.
Ес ЖҚ (recall bias) — өткен оқиғалардың немесе өмірлік тәжірибе жөнінде есте сақталғандардың толықтығы мен дәлдігіндегі айырмашылықтар нәтижесінде туындайды. Мысалы, науқас адам сау адамға қарағанда аурудың пайда болуында потенциалды маңызды оқиғаларды еске түсіре алады.

— бақылау үрдісінде қателік жіберсе немесе топтарды салыстыру кезінде әр

түрлі қателер туындауы мүмкін, демек, топтар арасында тәуелділік немесе айырмашылық туындауы мүмкін
Интервьюер ЖҚ (interviewer bias) — сауалнама жүргізіп жатқан адам санаға бағынышты және бағынышсыз күйде толық емес және бұрмаланған ақпаратты таңдамалы түрде тіркегенде пайда болады. Бұл жағдай сұраушының жауап берушілердің тілін білмегендіктен туындайды.
Бақылаушы ЖҚ (observer bias) — бақылаушының қатесінің арқасында шынайы мәәлімет пен бақыланатын нәтижелер арасында ауытқу пайда болады. Адам тек инструменттерді ғана қолданып қоймай, сонымен қатар өзі де уақытты бағалауда инструмент болып рол атқарады.

үш жақты жасырын бақылау;
2. Жоспарлау барысында қолданылатын әдістер:
Рандомизация;
Шектеулер енгізу;
Сәйкес жұп

таңдау;
3.Анализде қолданылатын әдістер:
Стратификация
Жай стандартизация
Көптік стандартизация

сай келетін нақты дәл мәлімет алатын зерттеу жүргізу өте көп

күш, уақыт алады және қауіпті, қымбат немесе денсаулықққа нұқсан келтіруі мүмкін.
Жүйелі шолу мен мет анализ жүйелі қателер мен кездейсоқ қателерден барынша алыстатуға бағытталған.
Кез келген жағдайда клиникалық зерттеулерді жүргізген немесе жүйелі шолуды жасаған адам осы екі қатені тауып оларды бір бірінен ажыратып анықтай алу керек.