Тұрақты электр тоғы 1

уақыттың ішінде ағып өтетін электр мөлшерін тоқ күші деп атайды:

атайды.

бөлшектің концентрациясына, олардың бағытталған қозғалысының жылдамдығына және өткізгіштің көлденең қимасының

ауданына тәуелді.

еркін зарядталған бөлшектердің болуы қажет
Электр зарядтарын қозғалысқа келтіру үшін элект

өрісін тудыру керек.

деп өткізгіштің бір өлшем қимасынан өтетін тоқ күшін I

айтады.

Тоқ тығыздығы - векторлық шама, оның бағыты тоқ бағытына, яғни оң зарядтардың қозғалысымен бағыттас болады.

алғашында гимназияда, кейiннен Эрланг университетiнде оқиды да, Швейцарияда жеке мектепте

сабақ бере бастайды. 1811 ж. ол университеттегi емтихандарын тапсырып, философия докторы деген дәрежеге ие болады.
1826 ж. өз заңын тұжырымдаған еңбегiн жарыққа шығарады. ЭҚК-i, кернеудiң азаюы, өткiзгiштiк деген ұғымдарды енгiзген Ом болатын.

тұйық тiзбектегi ток күшiн анықтайтын заңды ашты. Ом кедергiнiң өткiзгiш

ұзындығына және оның көлденең қимасының ауданына тәуелдiлiгiн тапты, ток күшiн өлшейтiн сезгiш приборды жасады. Ом кернеу көзi ретiнде термопараны пайдаланды (термопара – ұштары жалғанып дәнекерленген әр түрлi металдан жасалынған екi сым). Дәнекерленген ұштарының температуралар айырмасын арттыра отырып, кернеудi өзгерттi. Ол ток пен жылуөткiзгiштiк арасындағы ұқсастықты пайдаланып, электр тiзбегiнiң теориясын жасамақ болды.
Бiрақ Омның ашқан жаңалықтары немiс ғалымдары арасында дұрыс қабылданбады. Өмiрiнiң соңғы жылдарында ғана оның еңбектерi таныла бастады. 1841 ж. Омға Лондон хандық қоғамының ең жоғары марапаты – Копли медалi берiлдi, ал 1850 ж. Мюнхен университетiнде кафедраны басқару ұсынылды.

тоқ күшінің қатынасы тұрақты болады:

яғни бөгет жасау қабілетін сипаттайтындықтан оны өткізгіштің кедергісі деп атайды.

– сименс (См), 1см –кедергісі 1Ом тізбектің бөлігінің өткізгіштігі.

- Пропорционалдық коэффициент,заттың меншікті электрлік кедергісі.

меншікті кедергі соған сәйкес өткізгіш кедергісі мен температура арасындағы байланыс

сызықтық тәуелділік заңына бағынады.

Т-термодинамикалық температура.

бөгде күштер деп атайды.

атқарады.
Бөгде күштердің оң бірлік зарядтың орнын ауыстыруы кезінде істелген жұмыс

мөлшерімен анықталатын физикалық шама электр қозғау күш (э.қ.к) деп аталады.

Э.Қ.К – тізбектің бөлігіндегі бөгде күштің энергетикарық сипаттамасы.

Электр қозғау күш (э.қ.к):

кулон өрісі мен бөгде күштердің атқарған жұмысына тең

физикалық шама.

Тізбектің бөлігі үшін кернеу потенциалдар айырмасына ғана тең.

уақытта атқарылған электр тоғының жұмысы.

- электр тогының қуаты.

-

тұйық тізбектегі қуат.

кезде
уақыт аралығында өткізгіштің бойынан бөлінген жылу.

- сыртқы тізбектің кедергісі.
- Э.Қ.Қ.

3 өткізгіш тоғы тұйықталады. Түйінге кіретін тоқ, оң тоқ күші,

ал түйінмен шығатын тоқ теріс болады.

тұрақты тоқ жағдайында өткізгіштің ешбір нүктесінде және бөлігінде электр зарядтары

жиналмауы тиіс.
Кері жағдайда тоқтар тұрақты болып қала алмаушы еді.

қорытылып шығады.
Контурды бір нүктеден бастап әрі қарай сағат тілінің жүрісі

бойында айналу керек; оның бағыты бағыттас тоқтарды

есепті шешу кезінде анықталады: егер, ізделінетін ток оң болса, онда

оныңбағыты дұрыс алынған, ал егер теріс болса – оның бастапқы бағыты таңдаған бағытқа қарама-қарсы болады.

туындысы оң болады, егер осы бөлігінде айналу бағытымен сәйкес келсе,

және керісінше, таңдап алынған айналу бағытымен қозғалатын э.қ.к. оң, кері қозғалса – теріс болады.

құру (теңдеулер жүйесіне тізбектің кедергілер мен э.қ.к. кіру керек); әрбір

қарастырылып отырған контурға алдыңғы контурда болмаған ең болмағанда бір элемент кіру керек, әйтпесе құрылған теңдеулердің жай комбинациясы болатын теңдеу шығады.

көпірінің схемасын қарастырайық.

- кедергілері.
Көпірдің А және В нүктелерінің арасында э.қ.к. және кедергісі r болатын батарея қосылған, С және D нүктелерінің арасында кедергісі гальванометр қосылған.

болса, онда алынған алты теңдеуді шеше отырып, белгілі тоқтарды табуға

болады.
кедергілерді өзгерте отырып, гальванометрден өтетін тоқтың мәні нольге тең болатындай жасауға болады

Онда (2)-ден табамыз,

ал, (3)-тен табамыз,

(4) және (5) –тен шығады,

немесе

, батарея э.қ.к. –нің ізделінді

кедергіні анықтағанда, батареяның кедергісімен гальванометрдің ролі маңызды емес.

кедергілері өз алдына кедергісі үлкен ұзын біртекті сым

болады,
қатынасын қатынасымен ауыстыруға болады.
(6)-ны қоланып, жазуға болады:

және ұзындықтарын шкала бойынша өлшеуге болады, ал белгілі. Сондықтан (7) теңдеу белгілі
кедергіні табу үшін қолданылады.