Акмеологиядағы креативтілік категориясы. Қоспан Гүлзат. СПиС-14-1 №10

жеке тұлғаны немесе оның жеке жақтарын, іс-әрекет өнімдерін, оларды жасау

үдерісін сипаттауда байқалуы мүмкін адамның шығармашылықты мүмкіндіктері (қабілеттері).

байқалу үдерісі, осыларды анықтау, олардың шешімін іздестіру, болжам қою, оны

тексеру, болжамды өзгерту және қайта тексеру, ең соңында мәселені шешу нәтижелерін түзу және хабарлау»

ересек адамның шығармашылық тұлғасын өзіндік жетілдірудің əлеуметтік жəне практикалық маңыздылығымен

жəне кəсіби іс-əрекеттегі өзін-өзі маңызды етумен анықталады.
Кəсіби акмеологиядағы креативтілік мəселесін зерттеудің қажеттілігі, ең алдымен, өндірістің барлық салаларында шығармашылық тұлғаға деген қоғамның əлеуметтік сұранысы мен акмеологиядағы креативтілікті дамытудың психологиялық негіздерінің жеткіліксіз құрастырылмауы арасындағы туындаған қарама-қайшылықпен түсіндіріледі.

Б., Молдажанова А.А., Оспанова Б.А., т.б. отандық ғалымдар айналысады

беру маршруты, білім беру траекториясы, жеке білім беру траекториясы.
•

Білім беру маршруты студенттің кəсіби дайындық үдерісінде өтуі қажет жолды анықтайды.
• Білім беру траекториясы кəсіби құзырлылықтарды меңгеру арқылы, кəсіби-тұлғалық даму бағытында осы маршрут бойынша студенттердің даму ерекшеліктерін қамтиды.
• Жеке білім беру траекториясы, маманның кəсіби қалыптасу үдерісін дараландыруға, оған қолайлы əлеуметтік жəне кəсіби бейімделуді қамтамасыз етуге, тұлғалық жəне кəсіби дамуды жобалауға мүмкіндік береді.

аса айқын жəне кəсіби тұрғыда ашылады.
Осы тұрғыда Б. Ф.

Ломов былай деп көрсетеді:
«Психикалық құбылыстар жүйесі – көпдеңгейлі, ол иерархиялық тұрғыда құрылады. Ол алуан түрлі функционалды сапаларға ие болған бірқатар жүйелерді қамтиды.
Тығыз өзара байланысты, үш негізгі жүйені айқындауға болады:
когнитивті, онда таным функциясы жүзеге асырылады;
реттеуші, ол іс-əрекет пен мінез-құлықты реттеуді қамтамасыз етеді;
коммуникативті, ол адамның басқа адамдармен қарым-қатынас үдерісінде қалыптасады жəне жүзеге асырылады...»

– дара айырмашылықтар кəсіби мінез-құлықта жəне іс-əрекетте ұқсас болмаудың үзінділі

немесе эпизодты көріністері ретінде;
– дара стиль кəсіби іс-əрекетте тұрақты, ұзақ уақыт бойында сақталатын айырмашылықтар ретінде, кəсіби іс-əрекеттің тəсілдері мен міндеттерінің дара үйлесімі;
– даралық педагогтің еңбектегі тұлғасының қайталанбастығы мен бірегейлігінің көрінісі ретінде, дара кəсіби дүниетаным, кейде тұлғаның еңбектегі кəсіби типінің дара варианты. Егер дара айырмашылықтар тұлғаның саласын тұрақты қамтитын болса, онда бұл даралықтың болуын білдіреді.

Жұматаева Е. Ө. пікірінше креативтілік ұғымы бірнеше элементтердің жиынтығынан тұрады,

оның ішіндегі негізгісі идеяларды жобалау жəне тудыру мүмкіндігі, мəселелерді қою жəне оларды өзінше шешу қабілеті.

келесі компоненттерді қамтитын тұлғалық категория болып табылады:

жəне тұлғаны қайта құру;
• тиімділік жəне маңыздылық өлшемдері бойынша

анықталатын жаңа технологияларды табу;
• тұлғаның өзін-өзі анықтау, өзін-өзі көрсету негізінде өзін-өзі дамытуы;
• тұлғаның өзі туралы креативті түсініктері мен ұғымдарының жиынтығы;
• тұтастық жəне үйлесімділік, дара креативті ерекшеліктердің ішкі бірлігі;
• тұлғаның өзін-өзі дамытуының жəне оның жасампаз ретінде қалыптасуының динамикасы жəне үздіксіздігі;
• тұлғаның өзін-өзі танытуы жəне өзіндік құзыреттілігін ұғынуы;
• жасампаздықты өзіндік жүзеге асыру жəне тұлғалық, əлеуметтік аспектілерде өзіндік маңыздылығын ұғыну.

Шығармашылық даралықты жүзеге асырудың негізгі функцияларын келесі үлгіде анықтауға болады:

өзін-өзі дамытуының динамикалық, инновациялық үдерісі. Шығармашылық даралықтың өзегі ретінде, тұлғаның

өзін басқалармен салыстыруда, өзінің қайталанбастығын ұғынуды білдіретін тиімді өзіндік сана алынады.

саласында, атап айтсақ, таңдалған мамандық саласында табысты өзіндік жүзеге асырудың

мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін білімдер жəне технологиялармен қаруландыруды алады. Акмеологияның пəні ретінде, адамның шығармашылық əлеуеті, іс-əрекет субъектісінің креативті-шығармашылық əлеуетті ашудың алуан түрлі деңгейлеріне жетудің заңдылықтары мен механизмдері, өзін-өзі жүзеге асырудың шыңдары алынады.

шешу, жетістікпен өзіндік жүзеге асыру үшін жағдай жасауға, белсенді іздеуге

қабілетті, ісəрекет субъектісі ретінде зерттеуді қамтиды. Көптеген зерттеулер көрсеткендей, алуан түрлі кəсіптегі мамандардың кəсібилігін дамыту, «акмеологиялық инварианттар» деп аталатын ұқсас заңдылықтар бойынша жүзеге асырылады.
Оларға жататындар:
дамыған антиципация, өзін-өзі реттеудің жоғары деңгейі, шешім қабылдау шеберлігі, тұрақты бейнелі сала
(Деркач А. А., Зазыкин В.Г., Маркова А. К.).