??ймалар, оларды? атауы, ??рамы, ?асиеті, ?олданылуы. Шойын, болат ж?не алюминий ?ндіру.

“Білгенің - бір тоғыз, білмейтінің тоқсан тоғыз”.
3-аялдама – “Талаптыға нұр

жауар”.
4-аялдама – “Ерінбей талмай төгіп тер,
білгеннің үстіне біле бер”.
5-аялдама – “Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар”.
6-аялдама – “Бір түйір дәнде бір тамшы тер бар”.

үздіксіздік принципі.
Қарсы ағыс принципі.
Жалған қайнайтын қабат принципі.
Реакция жылуын іске жарату

принципі.
Өнеркәсіптік қалдықтарды қолдану принципі.
“Металлургия” сөзінің мәні, түрлері.
Металдарды алу әдістері.

1-аялдама - “Өткенді ұмытпа, ол - болашақтың ұстазы”.

өндіру.

және алюминий өндірісіндегі технологиялық үрдістердің ғылыми негіздерін толық ашу.
Дамытушылық:

Шойын, болат және алюминий өндірудегі химиялық реакция теңдеулерін құрастыра білу, есте сақтау, іздену қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.
Тәрбиелік: Оқушылардың іздемпаздық, іскерлік және химиялық тілде сауатты жауап беру қабілеттерін бағалай отырып,қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу

қажетті қасиеттері бар, екі немесе одан да көп компоненттен түзілген,

оның біреуі міндетті түрде металл болатын қосылыстар.

гематит,
гетит,
мартит.

салады, соңынан коксты салады.
Жоғарғы жағындағы шахтасы колошник деп аталатын тесікпен

бітеді, ол тесікті колошник воронкасы жауып тұрады.

Домна пешінің кеңірек бөлігін распар, ал төменгі жағын горн деп атайды

Кенді қорытып шойынға айналдыру үшін домнаның төменгі жағы-горндегі тесік арқылы,ыстық ауа немесе оттегін жібереді.

Домна пешінің құрылысы.

Биіктігі 30 м

Егер бос жыныс құм болса,флюс ретінде әктасын қосады СаСО3 Әктас

құм мен әрекеттесіп,шлак түзеді СаSiO3

Түзілген СО темір кенімен әрекеттесіп оны бос күйдегі темірге дейін тотықсыздандырады, темір кенінің тотықсыздануы негізінен домнаның жоғарғы жағында жүреді.

Домнаға салынған темір кені таза күйінде емес,құрамында темір оксидтерінен басқа бос жыныстар, мыс: құм SiO2 кездеседі

Горндегі кокс жанып СО2 –ге айналады, ал СО2 жоғары қарай қызған кокстың арасымен өткенде онымен әрекеттесіп, СО-ға айналады.

Домананың жоғарғы жағында темір оксидтерінің тотықсыздануы нәтижесінде түзілген темір пештің төменгі жағына (распарға) түсіп балқиды да көміртегінің біраз мөлшерін ерітіп шойынға айналдырады

Домна пешінде жүретін химиялық процестер

2Fe + 3CO2
MnO2 + 2CO = Mn + 2CO2
SiO2 +

2CO = Si + 2CO2
P2O5 + 5CO = 2P + 5CO2

3-4,5% С,

1,5 % Мn,
4,5 % Si,
0,08 % S,
1,8 % P.

температурада ауа қатысында жанғыш газды жағады. Газ жанғанда пештің температурасы

1800 градус жетіп шойын, металл кесектері, темір кені балқып кетеді де ауадағы оттегі арқылы шойынның құрамындағы көміртегі жанып газға, ал басқа элементтердің оксидтері шлакқа айналады.

арқылы ауа үрлейді. Шойынның құрамындағы С және басқа элементтер жанып

газдар және шлактар түрінде бөлінеді, ал құрамындағы С мен басқа элементтер мөлшері азайған шойын болатқа айналады.

P2O5 = Ca3(PO4)2
FeO + Mn = MnO + Fe
MnO +

SiO2 = MnSiO3

+ СО
2FеO + Si = 2Fе + SiO2
FеО + Мn

= Fе + МnО
5FеО + 2Р = 5Fе + Р205

түрлендіргіштер (лигерлеуші элементтер) қосып түрленген (лигерленген) шойын мен болат алынады.

Лигерлеуші элементтер: хром, молибден, ванадий, вольфрам және ниобий.

іске қосылған.
Онда жылына 5,7 млн.т
өнім алынады.

калиймен тотықсыздандыру арқылы бөліп алған.
Табиғатта таралуы. Алюминий табиғатта ең көп

тараған металл. Алюминий актив металл болғандықтан тек қосылыстар түрінде кездеседі. Алюминийдің маңызды қосылыстарына — алюмосиликаттар, боксит, корунд, криолит, нефелин жатады.
Алюмосиликаттар жер қыртысының негізгі құрамды бөлігі. Алюмосиликаттардың құрамына сілтілік, сілтілік-жер металдар, алюминий, кремний, оттек т. б. элементтер кіреді. Алюмосиликаттардың бұзылуынан табиғатта ақ саз Al203·2Si02·2H20 түзіледі.
Алюминийдің кендері Краснояр өлкесінде, Оралда, Сібірде, , Қазақстанда кең тараған. Алюминийді негізінен боксит кенінен өндіреді.

оксиді)
өндірісі
Электролиздік
алюминий
өндірісі
Көмір бұйымдарының
өндірісі

металл күйдегі алюминий алуды 1886 жылы американ химигі Ч. Холл

іске асырды. Осы әдіспен алюминий өндіру қазіргі кезде қолданылады.

Кролитті-глиноземді балқыманың электролизі кезінде, электродтарда мынадай процестер жүреді:

1-тапсырма

ненің құймасы?
Сыншыл сұрау (Қателерді табу)
1. Қола Cu +

Zn
2. Мельхиор Cu + Mg
3. Дуралюмин Al + Cu + Mg + Fe

ретінде қолданылады.
Шойынның ең басты кемшілігі ......................
Лигерлеуші элементтер ................................
Магнит жасайтын құйманың

негізгі компонентері.............................................
Алюминийдің бағалы қасиеті - .......................

массасы 50 г алюминий әрекеттескенде қанша грамм темір шығады?
4-тапсырма. Есептер

шығару.

ол 1000 г құймадағы алтынның грамм санын көрсетеді. Массасы 8

г, сынамасы 583 сақинада қанша грамм алтын бар екенін анықтаңдар.

7-тапсырма (есеп шығару)
6-аялдама – “Бір түйір дәнде бір тамшы

тер бар”.